Të gjithë njerëzit sot janë klasifikuar si Homo sapiens. Lloji ynë i njerëzve tanë të parë filloi të zhvillohet afër rreth 200.000 vjet më parë. në bashkëpunim me teknologjitë e jo ndryshe nga ato të Neandertalit të hershëm. Tashmë është e qartë se Homo sapiens i hershëm, apo njerëzit modernë, nuk ka ardhur pas Neandertalit por ishin bashkëkohësit e tyre.
Njeriu nuk ka paraardhës majmunin por specien homo sapiens që është zhvilluar prej gjendjes shtazore primitive kah e avancuara.
Paralel me zhvillimin e ecjes në dy këmbë, dhe lidhur me të, gjymtyrët e përparme u liruan tërësisht prej të ecurit. Të liruara nga të ecurit duart e të parëve tanë të dikurshëm u bënë organet themelore për sulm dhe mbrojtje nga armiku si dhe për përdorimin e objekteve të ndryshme. Dora ndryshoi gradualisht dhe u aftësua si organ i punës.
Krahasuar me Neandertal dhe njerëzve tjerë të vonë arkaik, njerëzit modernë në përgjithësi kanë skelete shumë delikate. Kafka e tyre janë më të harmonishëm dhe kreshtat e tyre vetull në përgjithësi zgjatet shumë më pak. Zverku gjenden në pjesën e prapme të kafkës së Neandertalit. Ata gjithashtu kanë ballin relativisht të lartë.
Ndryshimet më të rëndësishme te të parët e lashtë në formë majmunësh, të cilat shkaktuan krijimin e njeriut janë të lidhura, në radhë të parë, me lirimin e plotë të gjymtyrëve të para nga funksioni i lëvizjes nëpër tokë. Pozita vertikale e trupit gjatë lëvizjes paraqet epërsinë kryesore të të parëve të njeriut mbi anëtarët tjerë të farefisit të afërt të tij. Ecja me gjymtyrë të sprasme e të parëve të lashtë të njeriut ua bën të mundshme atyre që gradualisht ta lëshojnë vendbanimin në pyll. Me drejtimin e trupit, horizonti i njeriut zu të zgjerohej bukur mirë. Njeriu duke ecur vertikalisht kishte mundësi të kontrollonte një ambient më të gjerë dhe të orientohej në të më mirë se sa kur ecte me katër këmbë.
Dëshmi artifakte tregojnë se njerëzit modernë në Evropë ishin më të paktën 40.000 dhe ndoshta qysh para 46.000 vjet më parë. Fosilet më të hershme njerëzore moderne në Azi është më pak e sigurt, por ka të ngjarë se ata ishin të pranishëm atje më të paktën 60.000 vjet më parë dhe ndoshta 100.000 vjet më parë.
Të dhënat aktuale tregojnë se njerëzit modernë evoluan nga njerëzit arkaik kryesisht në Afrikën Lindore. Një fosil 195.000 vjeçar nga faqja e lokacionit Omo në Etiopi tregon fillimet e ndryshimeve të kafkës që asociojnë me njerëz modern, duke përfshirë një rast të rrumbullakosurë të kafkës dhe ndoshta një mjekër spikate. Një kafkë 160.000 vjeçar nga faqja e lokacionit Herto në zonën e Avashit të mesën të Etiopisë gjithashtu duket të jetë në fazat e hershme të këtij tranzicioni. Ajo kishte kafkën e rrumbullakos, por ruajti rrudhat e mëdha në ballin e njerëzve arkaik. Disi më shumë forma të avancuara kalimtare janë gjetur në Laetoli në Tanzani që daton në rreth afër 120.000 vjet më parë. Nga vitet 115.000 më parë, njerëzit e hershëm modern kishte zgjeruar hapësirën e tyre në Afrikën e Jugut dhe në Azinë Jugperëndimore menjëherë pas 100.000 vjet më parë. Nuk ka asnjë dëshmi të besueshme të njerëzve modern diku tjetër në botë e vjetër deri në 60,000-40,000 vite më parë, me probabilitet gjatë një periudhe të shkurtër e të butë në periodën e akullit të fundit.
Fosilet e para të njerëzve të hershëm modernë të identifikuara janë gjetur në vitin 1868 në shkëbnjtë e vjetër 27,000-23,000 vjeçare në Cro-Magnon strehim në afërsi të fshatit Eyzies Les në jugperëndim të Francës. Ata janë quajtur më vonë e Cro-Magnon njerëz (Njeriu Kromanjonit). Ata ishin shumë të ngjashëm në pamje të evropianëve modernë. Meshkujt ishin të gjatë 1,6 metra deri 1,8 metra. Kjo ishte 10-31 centimera më shtatlartë se Neandertalët. Skeletet e tyre dhe muskulatura në përgjithësi ishin më pak masiv se Neandertali. Cro-Magnon kishte gjera, fytyra të vogla me mjekërra dhe vuri ballin e lartë. Kapacitetet e tyre ishin kafka deri në 1590 cm3, e cila është relativisht e madhe edhe për njerëzit sotëm.
Faktori që luajti rolin më të rëndësishëm në krijimin e njeriut dhe në ndarjen e tij nga primatët me katër këmbë, është rritja e masës dhe e gjerësisë së cipës së trurit, e sidomos rritja e pjesës ballore dhe e asaj të zverkut.
Forma e vetme e veprimtarisë nervore te kafshët, siç janë instinktet dhe veprimet refleksive, te njeriu është bukur mirë e kufizuar. Në cipën e trurit të madh gjatë evolucionit, te njeriu u zhvilluan qendrat mjaft të komplikuara dhe truri u bë organi i të menduarit dhe i punëve që bëhen me vetëdije. Rëndësi të posaçme për zhvillimin e njeriut pati edhe krijimi i aparatit të të folurit. Një varg ndërrimesh në organet e gojës dhe të frymëmarrjes te të parët e njeriut, si dhe zhvillimi i qendrës së posaçme të të folurit në thelën ballore të trurit, e mundësuan shprehjen e mendimeve me anën e shqiptimit të tingëllueshëm të fjalëve.
Puna ndikoi edhe në zhvillimin më të madh të jetës shoqërore, sepse anëtarët e bashkësisë e panë dobinë që u sjell bashkimi në punë. Gjatë punës njeriu e pasuroi përvojën e vet dhe i shfrytëzoi njohuritë dhe eksperiencën e të tjerëve. Me anën e të folurit njeriu i përcolli përvojat e veta në gjenerata të reja. Kështu gradualisht, gjatë punës, e cila ndikoi në zhvillimin e të menduarit, dhe duke u ndihmuar edhe nga të folurit, u zhvillua kultura materiale dhe shpirtërore e njerëzve.
Gjatë evolucionit lloji i njeriut u përhap, duke ju përshtatur viseve të ndryshme klimatike. Kjo gjë e bën të mundshme që gjinia njerëzore e popullzoi tërë sipërfaqen e dheut, që nga ekuatori e gjer te polet.
Braktisja e vendbanimit që e kishte në pyll, dhe qëndrimi vertikal gjatë ecjes, zhvillimi i trurit dhe metamorfozimi i gjymtyrëve të përparme në organe për punë — duar, të folurit dhe jeta shoqërore, e bënë të mundshme që njeriu, si prodhim i ri i natyrës të bëhet sundues i natyrës.
Pyetje: Cilat janë argumentet që na e vërtetojnë se njeriu është me origjinë nga kafshët? Cilat janë argumentet më të rëndësishme që na tregojnë se njeriu është me origjinë nga të parët në formë majmunësh?
Krahasimi i skeletit të njeriut dhe të majmunit. Fosilet e mbetura të fosilizuara të njerëzve. Krahasimi i majmunëve me mënyrën e jetesës së tyre me jetën e njeriut të sotëm. Dallimet themelore në mes të majmunëve antropomorfë, të majmunëve dhe të njeriut. Si më të rëndësishmet janë të mbërrimet e njeriut modern në teknologji. etj.
Antropologjia është shkencë që studion njeriun dhe fosilet e mbetura të skeleteve me prejardhje të njeriut.
Afrika lindore do të duket nga këto data informata si vendndodhja e evolucionit fillestarë modern. Është e qartë se Homo sapiens ka drejtimin e shpërndarjes së tyre nga ajo zonë. Kjo nuk është rastësi. Që nga fillimi i viteve 1980, ka pasur dy modele kryesore kontradiktore që përpiqen për të shpjeguar evolucionin e njeriut modern;
– modeli zëvendësimit dhe
– modeli vazhdimësisë rajonale.
/Fjala “hominid” në këtë faqe interneti i referohet anëtarëve të familjes së njerëzve, Hominidae, e cila Përbëhet nga të gjitha llojet në anën tonë të paraardhësit të fundit të përbashkët të njerëzve dhe të gjallë Majmunët. Hominidët janë përfshirë në superfamiljen e të gjithë majmunëve, Hominoidea, Anëtarët e të cilëve quhen hominoidë. Edhe pse të dhënat fosile hominide janë Larg përfundimit, dhe provat shpesh janë fragmentare, ka mjaft për të dhënë një Përshkrim i mirë i historisë evolucionare të njerëzve.
Koha e ndarjes midis njerëzve dhe majmunëve të gjallë mendohej se kishte Ka ndodhur 15 deri në 20 milionë vjet më parë, ose edhe deri në 30 ose 40 milionë vjet më parë. Disa Majmunët që ndodhnin brenda asaj periudhe kohore, si Ramapithecus, konsideroheshin si si hominidë, dhe paraardhësit e mundshëm të njerëzve. Gjetjet e mëvonshme fosile treguan se Ramapithecus ishte më i lidhur me orang-utan, dhe biokimike të reja Provat treguan se paraardhësi i fundit i përbashkët i hominidëve dhe majmunëve ndodhi Midis 5 dhe 10 milion vjet më parë, dhe ndoshta në pjesën e poshtme të këtij vargu (Lewin 1987). Prandaj Ramapithecus nuk konsiderohet më hominid.
Fusha e shkencës e cila studion të dhënat fosile njerëzore njihet si Paleoanthrologji. Është kryqëzimi i disiplinave të paleontologjisë ( studimi i formave të lashta të jetës) dhe antropologjia (studimi i njerëzve). /Hominid Species (talkorigins.org)/
–
Referenca:
Homo sapiens | The Smithsonian Institution’s Human Origins Program (si.edu)
