Shkrimi i Indusit është sistemi i shkrimit i zhvilluar nga Qytetërimi i Luginës së Indusit dhe është forma më e hershme e shkrimit e njohur në nënkontinentin indian. Origjina e këtij shkrimi ende nuk dihet, ky sistem shkrimi mbetet i padeshifruar, nuk ka marrëveshje për gjuhën që përfaqëson, nuk janë gjetur tekste dygjuhëshe deri tani dhe lidhja e tij me sistemet indiane të shkrimit siç duhet (p.sh. Brahmi, Devanagari dhe shkrimi bengalez) është e pasigurt. Kjo është arsyeja kryesore pse Qytetërimi i Luginës së Indusit është një nga më pak të njohurit e qytetërimeve të hershme të rëndësishme të lashtësisë.
Shkrimi i Indusit, i njohur edhe si skenari harapas dhe Shkrimi i Luginës së Indusit, është një korpus simbolesh të prodhuara nga Qytetërimi i Luginës së Indusit. Shumica e mbishkrimeve që përmbajnë këto simbole janë jashtëzakonisht të shkurtra, duke e bërë të vështirë të gjykosh nëse përbënin apo jo një sistem shkrimi që përdorej për të regjistruar një gjuhë harapase, secila prej të cilave ende nuk është identifikuar. Pavarësisht përpjekjeve të shumta, “shkrimi” nuk është deshifruar ende. Nuk ka mbishkrim të njohur dygjuhësh për të ndihmuar në deshifrimin e skenarit, i cili nuk tregon ndryshime të rëndësishme me kalimin e kohës. Megjithatë, një pjesë e sintaksës (nëse kjo është ajo që mund të quhet) ndryshon në varësi të vendndodhjes. >Indus script – Wikipedia< (1).
Gjatë fazës së hershme harapase (rreth viteve 3500-2700 pp. e.s.), gjejmë shembujt më të hershëm të njohur të shenjave të Shkrimit të Indusit, të dëshmuara në qeramikën Ravi dhe Kot Diji të gërmuara në Harapa. Duke u bazuar në faktin se vetëm një shenjë është shfaqur në sipërfaqen e qeramikës, këta shembuj përfaqësojnë një fazë të parakohshme në zhvillimin e Shkrimit të Indusit. Zhvillimi i plotë i tij u arrit gjatë periudhës urbane (rreth 2600-1900 p.e.s.), kur janë regjistruar mbishkrime më të gjata. Mijëra mbishkrime janë të njohura nga rreth 60 vende gërmimi: shumica e tyre janë të shkurtra, gjatësia mesatare është pesë shenja dhe asnjëra prej tyre nuk është më e gjatë se 26 shenja.
Harapasit duket se vijnë nga një qytet i quajtur Mehgarh, i vendosur në rrëzë të një kalimi malor në Pakistanin perëndimor të sotëm. Dëshmitë tregojnë për banimin e njeriut në zonë që nga viti 7000 p.e.s. Arkeologët e kanë thyer evolucionin e tyre në tre hapa ose faza:
- Harapas i hershëm nga viti 3300 deri në vitin 2600 p.e.s.
- Harapas i pjekur nga viti 2600 deri në vitin 1900 p.e.s., kah fundi i të cilit qytetërimi fillon të bjerë, dhe
- Harapas i vonë nga viti 1900 deri në vitin 1300 p.e.s., i shënuar nga dhuna, prishjet e rendit shoqëror, braktisja e shumicës së vendbanimeve dhe zhdukja përfundimtare e popullit të Luginës së Indusit.
Por, ndërsa gjërat po shkonin mirë për harapasit, ata ishin vërtet të mirë. Deri tani, janë gjetur më shumë se 1.052 qytete dhe vendbanime harapase, kryesisht në rajonin e përgjithshëm të lumit Indus dhe lumenjtë e tij degë. Në kulmin e tyre, ata llogariten të kenë numëruar pesë milionë shpirtra. >What is the Indus Valley Civilization< (2).
Kultura, gjuha dhe bindjet
Një nga arsyet pse ne nuk mund të kuptojmë se çfarë ishin harapasit deri në atë pus është për shkak të shkrimit të tyre. Ne e dimë se ata kishin një sistem shkrimi, sepse gjetëm disa nga tekstet e tyre, të gdhendura në pllaka argjile dhe guri të datuara midis viteve 3300-3200 p.e.s., në Harapa. Këto duket se janë shkruar djathtas majtas në një skenar të cilin ne, për fat të keq, nuk e kuptojmë. Simbolet ngjajnë me forma bimore dhe tridente dhe janë krejtësisht ndryshe nga çdo gjë që kemi parë ndonjëherë. Kjo ka bërë që shumë studiues të besojnë se shkrimi harapas evoluoi në mënyrë të pavarur nga ata në Mesopotami, Egjipt ose Kinë.
Dhjetë Shkrimet e Indusit, të zbuluara pranë portës veriore të kështjellës Dholavira në Indi. Fotografi nëpërmjet Wikipedias.
FORMA MATERIALE DHE PËRDORIMI
Shembuj të shkrimit të Indusit janë gjetur në vulat dhe përshtypjet e fokave, qeramikën, veglat prej bronzi, banglat e stoneware, kockat, guaskat, ladles, fildish dhe në tableta të vogla të bëra nga steatite, bronzi dhe bakri. Vulat e pullave katrore janë forma dominuese e medias së shkrimit të Indusit; Ato normalisht janë një inç katror (2.54 centimetra) që shfaqin vetë skenarin në krye dhe një motiv kafshësh në qendër. Ato janë kryesisht prej steatite, disa prej tyre përfshijnë një shtresë të një materiali të lëmuar me pamje të qelqtë, por ka edhe shembuj të fokave të bëra prej argjendi, faience dhe calcite. Vulat shtypeshin në një sipërfaqe të përkulshme (p.sh. argjilë) në mënyrë që të riprodhonin imazhin e saj. Indus Script – World History Encyclopedia (3).
Meqë Shkrimi i Indusit nuk është deshifruar ende, përdorimi i tij nuk dihet me siguri dhe gjithçka që mendojmë se dimë bazohet vetëm në dëshmitë arkeologjike. Disa nga fokat mund të jenë përdorur si hajmali ose talismanë, por kishin edhe një funksion praktik si shënues për identifikimin. Meqë shkrimi në kohët e lashta është përgjithësisht i lidhur me elitat që përpiqen të regjistrojnë dhe kontrollojnë transaksionet, besohet gjithashtu se Shkrimi i Indusit përdorej si një mjet administrativ. Ka edhe shembuj të këtij shkrimi që përdoret në etiketat prej argjile të ngjitura në tufa mallrash që tregtoheshin midis tregtarëve; Disa nga këto etiketa argjile janë gjetur në rajonin e Mesopotamisë, shumë jashtë luginës së Indusit, një dëshmi se sa të gjera udhëtonin mallrat në kohët e lashta.
Shkrimi i Indusit u përdor edhe në kontekstin e ‘imazheve narrative’: këto imazhe përfshinin skena të lidhura me mite apo histori, ku skenari u kombinua me imazhet e njerëzve, kafshëve dhe/ose krijesave imagjinare të paraqitura në poza aktive. Ky përdorim i fundit i ngjan përdorimit fetar, liturgjik dhe letrar i cili dëshmohet mirë në sistemet e tjera të shkrimit.
Përpjekje për deshifrim të Shkrimit të Indusit
Pak më shumë se 400 shenja bazë janë identifikuar si pjesë e Shkrimit të Indusit. Vetëm 31 nga këto shenja ndodhin mbi 100 herë, ndërsa pjesa tjetër nuk janë përdorur rregullisht. Kjo i bën studiuesit të besojnë se një sasi e madhe e Shkrimit të Indusit ishte shkruar në të vërtetë mbi materiale të kalueshme, të tilla si gjethet e palmës ose biruca, të cilat nuk i mbijetuan shkatërrimit të kohës. Kjo nuk është për t’u habitur, duke pasur parasysh se gjethet e palmës, tubat e birucit dhe bambusë përdoreshin gjerësisht si sipërfaqe shkrimi në Azinë jugore dhe juglindore. Disa studiues kanë argumentuar se rreth 400 simbolet në fakt mund të reduktohen në 39 shenja elementare, pjesa tjetër është thjesht variacione të stileve dhe dallimeve midis skribëve.
Ka një sërë faktorësh që i pengojnë studiuesit të zhbllokojnë misterin e Shkrimit të Indusit. Si fillim, disa nga gjuhët e kohëve të lashta, si egjiptianja, u deshifruan falë rimëkëmbjes së mbishkrimeve dygjuhëshe, pra duke krahasuar një shkrim të panjohur me një të njohur. Për fat të keq, ende nuk është gjetur asnjë mbishkrim dygjuhësh për të lejuar që Shkrimi i Indusit të krahasohet me një sistem të njohur shkrimi.
Një pengesë tjetër për deshifrimin e saj lidhet me faktin se të gjitha mbishkrimet e gjetura deri tani janë relativisht të shkurtra, më pak se 30 shenja. Kjo do të thotë se analiza e modeleve të përsëritura të shenjave, një tjetër teknikë që mund të ndihmojë në zhbllokimin e kuptimit të një sistemi shkrimi, nuk mund të kryhet me sukses për Shkrimin e Indusit.
Arsyeja e fundit e rëndësishme pse Shkrimi i Indusit mbetet i padeshifruar, dhe ndoshta më i debatuari nga të gjithë, është se gjuha (ose gjuhët) që përfaqëson shkrimi është ende e panjohur. Studiuesit kanë sugjeruar një numër mundësish: indoeuropiane dhe dravidiane janë dy familjet gjuhësore më të favorizuara, por janë propozuar edhe opsione të tjera, si austroasiatike, sino-tibetiane, ose ndoshta një familje gjuhësore që ka humbur. Në bazë të kulturës materiale të lidhur me Qytetërimin e Luginës së Indusit, një numër studiuesish kanë sugjeruar se ky qytetërim nuk ishte indoeuropian.
Çfarë dihet për Shkrimin e Indusit?
Edhe pse deshifrimi i Shkrimit të Indusit nuk ka qenë ende i mundur, shumica e studiuesve që e kanë studiuar atë bien dakord për një numër pikash:
- Shkrimi i Indusit në përgjithësi ishte shkruar nga e djathta në të majtë. Ky është rasti në shumicën e shembujve të gjetur, por ka disa përjashtime ku shkrimi është bidirectional, që do të thotë se drejtimi i shkrimit është në një drejtim në një linjë por në drejtim të kundërt në vijën tjetër.
- Është identifikuar përfaqësimi i disa vlerave numerike. Një njësi e vetme përfaqësohej nga një goditje në rënie, ndërsa gjysmërrathët përdoreshin për njësi prej dhjetë vetash.
- Shkrimi i Indusit kombinoi si shenjat e fjalëve, ashtu edhe simbolet me vlerën fonetike. Ky lloj sistemi shkrimi njihet si “logo-sillabic”, ku disa simbole shprehin ide ose fjalë ndërsa të tjerët përfaqësojnë tingujt. Kjo pikëpamje bazohet në faktin se janë identifikuar rreth 400 shenja, gjë që e bën të pamundur që Shkrimi i Indusit të ishte vetëm fonetik. Megjithatë, nëse hipoteza se qindra shenjat mund të reduktohen në vetëm 39 është e vërtetë, kjo do të thotë se Shkrimi i Indusit mund të jetë vetëm fonetik.
Rënia e Shkrimit të Indusit
Në vitin 1800 p.e.s., Qytetërimi i Luginës së Indusit pa fillimin e rënies së tij. Si pjesë e këtij procesi, shkrimi filloi të zhdukej. Ndërsa qytetërimi i Luginës së Indusit po vdiste, po ashtu edhe skenari që ata shpikën. Kultura vedike që do të dominonte Indinë e Veriut për shekujt e ardhshëm nuk kishte një sistem shkrimi dhe as nuk adoptoi Shkrimin e Indusit. Në fakt, Indisë do t’i duhej të priste më shumë se 1.000 vjet për të parë kthimin e shkrimit.
–
Qytetërimi i Luginës së Indusit: Data dhe shtrirja
Indus Valley Civilisation: Date and Extent – UPSC Notes » LotusArise (4).
Qytetërimi i Luginës së Indusit, i njohur edhe si Qytetërimi i Indusit, ishte një qytetërim i epokës së bronzit në rajonet veriperëndimore të Azisë Jugore, që zgjati nga viti 3300 pp. e.s. deri në vitin 1300 pp. e.s., dhe në formën e tij të pjekur 2600 pp. e.s. deri në vitin 1900 pp. e.s.
Së bashku me Egjiptin e lashtë dhe Mesopotaminë, ajo ishte një nga tre qytetërimet e hershme të Lindjes së Afërt dhe Azisë Jugore, dhe nga të tre, më të përhapurat, vendet e saj që përfshinin një zonë nga pjesa më e madhe e Pakistanit, në verilindje të Afganistanit, dhe indisë veriperëndimore.
Qytetërimi lulëzoi si në fushën alluviale të lumit Indus, i cili rrjedh nëpër gjatësinë e Pakistanit, ashtu edhe përgjatë një sistemi lumenjsh të përjetshëm të ushqyer me muson që dikur rridhnin në afërsi të Ghaggar-Hakra, një lumë sezonal në veriperëndim të Indisë dhe Pakistanit lindor.
Vendet e para të këtij qytetërimi u zbuluan në luginën e Indusit dhe degët e tij. Prandaj iu dha emri ‘qytetërimi i luginës së Indusit’ ose ‘qytetërimi i Indusit’. Zona e mbuluar nga zona kulturore harapase është e madhe, që shkon midis 680,000 dhe 800,000 km katrore.
–
Referenca>
