Imazhi: Guri Rosetta, me hieroglifet egjiptiane në pjesën e sipërme, karakteret demotike në mes dhe greqisht në fund; në Muzeun Britanik.
Guri Rosetta është shkrimi e gdhendur një gur me tre versione të një dekreti të lëshuar në vitin 196 p.e.s., gjatë dinastisë ptolemaike të Egjiptit, në emër të mbretit Ptolemeu V Epifan. Guri Rosetta është shkruar me hieroglife egjiptiane, demotike (egjiptiane kursive) dhe greke, dhe është e ekspozuar në Muzeun Britanik.
Mbishkrimet në këtë gur rezultuan të ishin çelësi për deshifrimin e hieroglifeve egjiptiane si dhe gjuhës demotike egjiptiane të lashta. Me ndihmën e këtij guri, stela granodiorite, e cila daton në vitin 196 p.e.s., Jean-François Champollion (1790–1832) theu kodin e shkrimit hieroglifik egjiptian.
[Pyetjet kryesore, Çfarë është Guri i Rosetta?, Cila është forma e gurit Rosetta?, Ku ndodhet aktualisht Guri Rosetta?
Rosetta Stone, gur i lashtë egjiptian që mban mbishkrime në disa gjuhë dhe shkrime; Deshifrimi i tyre çoi në kuptimin e shkrimit hieroglifik. Një gur graniti i zi me formë të çrregullt 3 këmbë 9 inç (114 cm) i gjatë dhe 2 këmbë 4.5 inç (72 cm) i gjerë, dhe i thyer në antikitet, u gjet pranë qytetit Rosetta (Rashīd), rreth 35 milje (56 km) në verilindje të Aleksandrisë. Ajo u zbulua nga një francez i quajtur Bouchard ose Boussard në gusht 1799. Pas dorëzimit francez të Egjiptit në 1801, ai kaloi në duart britanike dhe tani është në Muzeun Britanik në Londër.]1
Guri Rosetta u zbulua nga një oficer francez në 1799 në deltën perëndimore të Egjiptit. Ajo iu dorëzua britanikëve gjatë luftës Napoleonike dhe u soll në Muzeun Britanik në 1802. Guri është gdhendur në bazalt të zi dhe është i vlefshëm sepse përmban të njëjtin mesazh në dy forma të shkrimit të lashtë egjiptian dhe një në greqisht. Shkrimi egjiptian në majë të gurit është shkrim hieroglifik ndërsa pjesa e dytë është egjiptiane demotike; seksioni i tretë është me shkronja të mëdha greke (i njohur si “uncial”). Greqishtja u përkthye relativisht lehtë u provua të ishte pjesë e një citimi nga priftërinjtë egjiptianë në Memfis për të festuar përvjetorin e parë të kurorëzimit të Ptolemeu V në 196 p.e.s.. Dy shkrimet egjiptiane u zbuluan të ishin teksti ekuivalent dhe, pasi u deshifruan, kjo ndihmoi studiuesit të kuptonin shkrimin e lashtë egjiptian.
Para zbulimit të Gurit të Rosetta, gjuhëtarët kishin hipotezuar se koptikja (e cila mund të lexohej) ishte një formë e vonë e egjiptianishtes, disa hieroglife ishin bashkëtingëllore dhe kartushet përcaktonin emrat mbretërorë. Disa studiues përdorën këtë informacion dhe Gurin e Rosetës për të deshifruar gjuhën egjiptiane. Gjuhëtari anglez T. Young bëri hapa të mëdhenj drejt deshifrimit të egjiptianishtes, por ai u pengua nga besimi i tij se hieroglifet ishin kryesisht simbolike dhe jo fonetike (Bard, Introduction, 33). Filologu francez J. Champollion rezultoi më i suksesshëm. Identifikimi i tij i emrit Ptolemeu në pjesën hieroglifike të mbishkrimit i mundësoi atij të fillonte të përpilonte një listë të shenjave hieroglifike bashkëtingëllore. Së shpejti ai zbuloi me sukses emrin Kleopatra në një obelisk nga Philae, si dhe emrin Kserksi në një vazo persiane të gdhendur me hieroglife dhe kuneiformin persian (Papa, Deshifrimi, 70–75). Ai botoi gjetjet e tij në Precis du systeme hieroglyphique në 1824 (Papa, Story, 76). Gjuhëtarët e mëvonshëm zgjeruan punën e Champollion, dhe nga fundi i shekullit të 19-të, studiuesit po prodhonin përkthime të teksteve të tëra egjiptiane.
[Guri Rosetta është një stele granodiorite e gdhendur me tre versione të një dekreti të lëshuar në vitin 196 para Krishtit gjatë dinastisë ptolemaike të Egjiptit, në emër të mbretit Ptolemeu V Epifan. Teksti i sipërm dhe i mesëm janë në egjiptianishten e lashtë duke përdorur shkrime hieroglifike dhe demotike, respektivisht, ndërsa pjesa e poshtme është në greqishten e lashtë. Dekreti ka vetëm dallime të vogla midis tre versioneve, duke e bërë Gurin Rosetta çelësin për deshifrimin e shkrimeve egjiptiane.
Guri u gdhend gjatë periudhës helenistike dhe besohet të jetë shfaqur fillimisht brenda një tempulli, ndoshta në Sais. Ndoshta u zhvendos në antikitetin e vonë ose gjatë periudhës Mamluk, dhe përfundimisht u përdor si material ndërtimi në ndërtimin e Fort Julien pranë qytetit Rashid (Rosetta) në Deltën e Nilit. Ajo u gjet atje në korrik 1799 nga oficeri i ushtrisë franceze Pierre-François Bouchard gjatë pushtimit francez të Egjiptit. Ishte teksti i parë dygjuhësh egjiptian i lashtë i rikuperuar në kohët moderne dhe zgjoi interes të gjerë publik me potencialin e tij për të deshifruar këtë shkrim hieroglifik të papërkthyer më parë. Kopjet litografike dhe gipsat shpejt filluan të qarkullonin midis muzeve dhe studiuesve evropianë. Kur britanikët mundën francezët, ata e çuan gurin në Londër sipas kushteve të Kapitullimit të Aleksandrisë në 1801. Që nga viti 1802, ajo ka qenë e ekspozuar publikisht në Muzeun Britanik pothuajse vazhdimisht dhe është objekti më i vizituar atje.]2
[Deshifrimi i hieroglifeve ishte një element jetik në përparimin e arkeologjisë egjiptiane. Varret, tempujt dhe monumentet publike egjiptiane zakonisht ishin të gdhendura me një regjistrim se kush i ndërtoi ato dhe pse (shih Chavalas dhe Hostetter, “Drita epigrafike”, 53–58). Tekstet funerare u shkruan si në muret e varreve ashtu edhe në rrotullat e vendosura brenda tyre. Ekskavatorët nuk kishin të bënin më vetëm me gurë, statuja dhe tenxhere, por me tekste të kuptueshme.]3
Harmon, JA (2016). Egjipti, Arkeologjia e. Në JD Barry, D. Bomar, DR Brown, R. Klippenstein, D. Mangum, C. Sinclair Wolcott, L. Wentz, E. Ritzema, & W. Widder (Eds.), Fjalori i Biblës Lexham. Lexham Press.
–
Referencat
