Neandertalët kishin gjuhën e tyre – por a ishte si e jona?

Imazhi – Gjuha është një shënues kyç i identitetit kulturor midis njerëzve modernë. Kredia e imazhit: lassedesignen/Shutterstock.com

Nga IFL SCIENCE> Benjamin Taub, Shkrimtar i pavarur, Redaktuar nga Katy Evans: How Did Neanderthal Language Differ From Our Own, And Did It Lead To Their Demise? | IFLScience/¹

A pranohet gjerësisht se kapaciteti për komunikim të ngjashëm me gjuhën lindi përpara se njerëzit modernë të ndaheshin nga Neandertalët dhe Denisovanët, duke sugjeruar se këta homininë tani të zhdukur ndoshta ishin në gjendje të flisnin². Sipas autorëve të një studimi ende të pashqyrtuar, megjithatë, paaftësia e të afërmve tanë parahistorikë për të mësuar gjuhët e Homo sapiens mund t’i ketë penguar ata të integrohen plotësisht me ne, ndoshta duke kontribuar në vdekjen e tyre përfundimtare.

Ndërsa sistemet gjuhësore të paraardhësve tanë të Pleistocenit mbeten të panjohura, studiuesit vërejnë se gjuha njerëzore karakterizohet nga “ergodiciteti”, i cili i referohet aftësisë për të shpikur dialekte të shumta që pasqyrojnë dallimet kulturore midis grupeve të ndryshme, por që të gjithë kanë aftësinë t’i mësojnë. Prandaj, autorët e studimit kërkuan të përcaktojnë se kur u shfaq kapaciteti për ergodicitet për herë të parë dhe nëse Neandertalët³ mund ta kenë ndarë këtë atribut kyç.

Për ta bërë këtë, ata kërkuan prova të “polifilisë”, e cila tregon një tendencë për të diversifikuar zakonet lokale në mënyrë që të krijojnë shenja kulturore të identitetit të grupit. Kjo, thonë studiuesit, lejon popullatat njerëzore të ruajnë një ndjenjë të “neve” dhe “atyre”, duke krijuar kështu një dallim midis grupeve të brendshme dhe të huajve.

Polifilia⁴ mund të shprehet përmes modaliteteve të shumta të sjelljes, duke përfshirë veprat e artit, veshjen, zakonet dietike dhe stilin e jetesës. Megjithatë, gjuha është një bartës veçanërisht i fortë i polifilisë, pasi është pothuajse e pamundur që një i rritur të bëhet i rrjedhshëm në një gjuhë të huaj pa asnjë aluzion të një theksi të huaj, të gjitha këto e bëjnë të folurin një shënues të shkëlqyer të identitetit kulturor.

E rëndësishmja, megjithatë, një fëmijë mund të arrijë rrjedhshmëri amtare në çdo gjuhë ndaj së cilës është i ekspozuar, duke treguar se ne të gjithë mbajmë një aftësi të lindur për të adoptuar sjelljet, normat dhe kulturat e çdo grupi të huaj.

Duke shqyrtuar provat arkeologjike të disponueshme, studiuesit sugjerojnë se polifilia mund të ketë lindur për herë të parë pak më pak se 50,000 vjet më parë, kur një industri litike e quajtur Aurignacian u përhap nëpër popullatat Homo sapiens të Euroazisë. Brenda këtij fenomeni në të gjithë specien, dallimet rajonale në artefaktet zbukuruese sugjerojnë se kultura materiale mund të jetë përdorur si një shënues i identitetit të grupit.

Në të kundërt, veglat e Neandertalit dhe artefaktet e tjera nuk shfaqin një ndryshim të tillë, duke nënkuptuar se prejardhja jonë simotër mund të ketë munguar ky kapacitet për kulturë specifike të grupit. Ky përfundim mbështetet nga anatomia e trurit, me dallime strukturore midis korteksit prefrontal të njerëzve modernë dhe Neandertalëve që lënë të kuptohet për një kapacitet më të madh për kreativitet – dhe për këtë arsye polifili – në speciet tona.

Në përgjithësi, këto gjetje sugjerojnë se ergodiciteti⁵ lindi shumë kohë pasi Homo sapiens dhe Neandertalët u ndanë, dhe ndoshta nuk ndahej nga të dy prejardhjet. “Një pasojë e mundshme ishte se Neandertalët… nuk ishin në gjendje të mësonin mjaftueshëm mirë asnjë nga gjuhët e folura nga H. sapiens bashkëkohorë, ose grupet e largëta të Neandertalit”, shkruajnë studiuesit.

“Paaftësia e mundshme e Neandertalëve për të folur plotësisht si sapiens⁶ mund të ketë kontribuar që ata të konsiderohen të huaj jashtë grupit, pavarësisht se sa kohë qëndruan brenda një grupi sapiens,” vazhdojnë autorët e studimit. “Ky ‘tjetërsim’ i vazhdueshëm mund të ketë parandaluar asimilimin e plotë brenda grupeve kolonizuese të H. sapiens, dhe kontribuoi në përzgjedhjen kundër hibrideve dhe përfundimisht në vdekjen e Neandertalëve,” përfundojnë ata.

Studimi është i disponueshëm si një printim paraprak në EcoEvoRxiv. /⁷

BOTUAR FILLIMISHTGusht 21, 2025

–

Reference

1. How Did Neanderthal Language Differ From Our Own, And Did It Lead To Their Demise? | IFLScience ↩︎
2. Could Neandertals Produce Human-Like Speech? | IFLScience ↩︎
3. What Type Of Language Did Neanderthals Speak? | IFLScience ↩︎
4. Polifilia – Wikipédia, a enciclopédia livre ↩︎
5. Ergodic – përkthimi shqip, sinonime, shqiptimi, përkufizim, transkriptimi, antonime, shembuj | Anglisht-shqip përkthim | OpenTran ↩︎
6. What Did Neanderthals Sound Like? | IFLScience ↩︎
7. Pleistocene origins of cultural and linguistic diversification: how Homo sapiens and Neanderthals differed ↩︎