Origjina e Kalendarit

Krijimi i kalendarëve ka qenë një nevojë primitive njerëzore. Sistemi më i thjeshtë kalendarik numëron vetëm periudhat kohore nga një datë referimi. Kalendarët kanë qenë gjithmonë të nevojshëm në qytetërimet kudo që kanë ekzistuar në botë.

Për kalendarët kanë qenë të interesuar, me vetëdije ose pa vetëdije njerzit nevojli, si janë: gjuetarët, blektorët, bujqit, pemtarët, peshkatarët, dhe me kalimin e kohës edhe fetarët. Të gjitha këto për të lehtësuar punën dhe siguruar kafshatën e gojës për mbijetesë të llojit të vet njerëzor.

Nuk mund të themi se Njeriu i hershëm, thjeshtë, pagan apo fetar nuk vrejti kohën dhe ciklet e përsëritura vjetore të botës ku jeton, si; dita, nata, qiellin, stinët vjetore, lulzimin e bimëve, shtegtimin e shpezëve, ernat, shirat sezonale, vërshimet, pjellorin e tokës dhe pjellorinë e kafshëve, ç`do vitë.

Njeriu i hershëm i neolitit, përdori kalendarët e parë për të shënuar solsticin dhe kalimin e kafshëve shtegtuese duke i shënuar simbolet në gur e në drunjë (mjaft në përputhje me bujqësinë). Drunjët nuk qëndronin shumë. Guri i bënte kalendarët e tyre të vështirë për t’u ndryshuar ose për t’u përshtatur me ndryshimin e rrethanave. Guri i bëri kalendarët e tyre të vështirë për t’u lëvizur.

Origjina e kalendarit përfshin astronominë, fenë dhe historinë. Kalendarët e lashtë bazoheshin në fazat e hënës dhe të vitit diellor.

Kalendari u përdor për herë të parë më shumë se 3000 vjet më parë gjatë epokës së bronzit.

Kalendari bazohet në gjurmët e shkruara njerzore e jo në gojëdhana.

Arkeologët kanë rindërtuar metodat e llogaritjes së kohës që kthehen në kohët parahistorike të paktën aq të vjetra sa neoliti. Njësitë natyrore për kohën e përdorur nga shumica e shoqërive historike janë dita, viti diellor dhe lunacioni. Kalendarët janë skema eksplicite që përdoren për llogaritjen e kohës. Kalendarët e parë historikisht të dëshmuar dhe të formuluar datojnë në epokën e bronzit, të varur nga zhvillimi i shkrimit në Lindjen e Afërt të lashtë. Kalendari sumerian ishte më i hershmi, i ndjekur nga kalendarët egjiptianë, asirianë dhe elamite.¹

Kurse Arkeologët datojnë:

Në vitin 2000 e.r.(era e re), arkeologët në Victoria, Australi, datojnë një marrëveshje guri Wurdi Youang ku mund të datojë më shumë se 11.000 vjet më parë. Poashtu në vitin 2013, arkeologët zbuluan prova të lashta të një sistemi kalendarik 10,000 vjeçar në Warren Field, Aberdeenshire, Skoci. Ky kalendar është më i hershmi tjetër, ose kalendari i parë skocez.²

Ndërsa njeriu i hershëm mund t’i ketë përdorur pamjet e natyrës për të shënuar kohën, disa njerëz thonë se nuk ka gjasa që ata t’i përdorin ato për të mbajtur gjurmët e kohës përgjithmonë. Pamjet tregojnë se popujt neolitikë kishin një koncept konkret të kalimit të kohës dhe e dinin se ciklet ishin të parashikueshme me kalimin e kohës. Disa pamje e simbole tregojnë një aftësi për të matur kalimin e javëve ose muajve, ishin argumente reale.

 Nuk po e kuptonim ende mirë; Që sasia e kohës që Toka mori për t’u rrotulluar rreth diellit nuk mund të llogaritej në ditë të tëra. Kur një qytetërim nuk mund të numëronte një ditë të tërë, kjo do të thoshte se kalendarët në vende dhe kohë të ndryshme të botës do të binin rregullisht jashtë sinkronizimit me stinët. Nëse një kalendar është jashtë sinkronizimit me stinët — është jashtë sinkronizimit me yjet dhe lëvizjen e hënës.

Këta njerëz të lashtë mund të dallonin se kur po afrohej dimri kur ditët do të bëheshin më të gjata ose më të shkurtra. Ata do të dinin se kur do të mbillnin të mbjellat; kur duhet të kërkoni kafshë të veçanta; Kur kafshët e tyre kishin mundësi të lindnin dhe kur të falënderonin perënditë.

Kudo që të jetoni, cilado qoftë gjuha që flisni dhe sido që ta mbushni ditën tuaj — ajo ditë do të jetë e njëjtë me atë të të gjithëve, në një mënyrë të njëjtë domethënëse. Dielli do të lindë në mëngjes dhe do të perëndojë në mbrëmje. Dielli ka tendencë të jetë mjaft i parashikueshëm dhe ndjek një cikël të rregullt të parashikuar.³

Kalendari është një sistem i ndarjes së kohës në ditë, muaj dhe vite. Origjina e kalendarit daton në Lindjen e Afërt të Lashtë, ku kalendarët e parë të shkruar u zhvilluan nga sumerët, egjiptianët, asirianët, hebrenjët, dhe elamitët.

Kalendari romak, i cili bazohej në ciklin hënor dhe kishte dhjetë muaj e 61 ditë të pacaktuara, ndikoi në emrat dhe strukturën e kalendarit modern. Kalendari pësoi gjithashtu ndryshime dhe reforma nga autoritete të ndryshme fetare dhe politike, si Jul Cezari, Këshilli i Nikesë dhe Papa Gregori XIII.

Romakët e quajtën të parin e muajit «kalends», origjina e fjalës angleze «calendar», kalendar.

Vetëm mos mendo se kalendari origjinal romak ishte i njëjtë me atë që është tani. E pamundur. Si fillim, ai ishte vetëm dhjetë muajsh, apo 304 ditë për të qenë të sakta, të ndjekura nga disa ditë dimri për të cilat romakët nuk hezituan të vendosnin një emër në origjinën e tyre. Por, edhe viti filloi në mars. Pra, nga erdhi janari? Dhe shkurti? Le t’i hedhim një sy.⁴

Kalendarët më të hershëm filluan si kalendarë hënor, duke ndjekur zhvillimin e hënës mbi 29.5 ditë. Me kalendarët e hershëm romakë, ata humbën vetëm dhjetë ose njëmbëdhjetë ditë në vit. Në të njëjtën kohë, Roma e hershme kishte edhe një cikël nundinal që rrjedh nga etruskët. Cikli nundinal ishte një javë tetë-ditore, duke përfunduar me një treg ose një festival.

Historia e hershme Romës është fshehur në legjendë. Sipas traditës romake, qyteti u themelua nga Romulusi më 21 prill 753 para erës së re (BC) (para Krishtit). Origjina legjendare e qytetit tregon se Romulusi dhe Remusi vendosën për të ndërtuar një qytet. Romulusi ishte i pari mbret i Romës.⁵

Në kohën e Romulus-it, kalendari origjinal romak, ishte i krijuar nga popujt e atëhershëm pagan, kalendari kishte vetëm 10 muaj.

Ishte mbreti i dytë i Romës, Numa Pompilius, i cili shtoi dy muajt e dimrit në vitin 700 p.e.s. Thuhet se ai gjithashtu e zhvendosi fillimin e vitit nga marsi në janar, edhe pse ka burime që e vendosin këtë fakt shumë më vonë, në vitin 153 p.e.s.

Një kalendar është një sistem i organizimit të ditëve. Kjo bëhet duke u dhënë emra periudhave kohore, zakonisht ditë, javë, muaj dhe vite . Një datë është përcaktimi i një dite të vetme, specifike brenda një sistemi të tillë. Një kalendar është gjithashtu një regjistrim fizik (shpesh letër) i një sistemi të tillë. Një kalendar mund të nënkuptojë gjithashtu një listë të ngjarjeve të planifikuara, të tilla si një kalendar gjyqësor ose një listë pjesërisht ose plotësisht kronologjike të dokumenteve, siç është një kalendar testamentesh.⁶

Sot, historia jonë na tregon të numërojmë ato ditë për të planifikuar takime, për të rezervuar pushime, për të planifikuar ngjarje dhe një mori gjërash të tjera në Kalendarët tanë.⁷

Tani e kemi të ndërtuar në mënyrë të volitshme në telefonat tanë për të na ndihmuar të organizojmë ditët tona në një mënyrë më të mirë. Ne vendosim përkujtues në kalendarët tanë në mënyrë që të urojmë njerëzit tanë të dashur në ditët e tyre të veçanta, të përfundojmë caktimet tona përpara afateve kohore dhe shumë më tepër.

Historia jonë varet tërësisht nga përdorimi i një kalendari për të organizuar ditët tona, tani, në kohën tonë. Në këtë guidë, do të shohim se si është zhvilluar kalendari dhe si e përdorim sot.

Gjatë historisë, civilizimet e ndryshme të botës, në planetin tokë, kanë krijuar kulturën dhe mënyrën e tyre të numërimit të kalimit të kohës.

Kalendari që e ndan vitin në 12 muaj dhe sipas të cilit jetojmë në vitin e caktuar, nuk është vetëm se ky është kultura subjektive, por popujtë e ndryshëm të botës përdorin kalendarë shumë të ndryshëm nga tonat.

Pas një kërkimi të gjerë, këto janë ato që, nga përdorimi i gjerë dhe rëndësia historike, janë sigurisht më të rëndësishmet. Ka pasur shumë më tepër gjatë historisë, por është e pamundur t’i shpëtosh të gjithë. Pa u zgjatur më tej, le të fillojmë udhëtimin tonë.

Në këtë artikull ne do të fillojmë një udhëtim nëpër histori dhe botë për të gjetur llojet kryesore të kalendarëve që njerëzimi ka përdorur (ose përdorin) për të kontrolluar kalimin e kohës.

Kalendarët anembanë botës

Kalendari i parë praktik që evoluoi nga këto kërkesa ishte kalendari egjiptian, dhe ishte kjo që romakët e zhvilluan në kalendarin julian që i shërbeu Evropës Perëndimore për më shumë se 1.500 vjet.⁸

Kalendarët historikë shpesh grupohen në kategori më të mëdha sipas sferës kulturore ose periudhës historike; Kështu O’Neil (1976) dallon grupimet kalendarët egjiptianë (Egjipti i Lashtë), kalendarët babilonas (Mesopotamia e lashtë), kalendarët indianë (traditat hindu dhe budiste të nënkontinentit indian), kalendarët kinezë dhe kalendarët mesoamerikanë.

Këto nuk janë kalendarë specifikë, por seri kalendarësh historikë që pësojnë reforma apo diversifikim rajonal.

Ka pasur qindra kalendarë gjatë historisë. Kultura të ndryshme kanë zhvilluar kalendarë si kalendari sumer, kalendari hebraik, kalendari egjiptian, budist, kalendari grek, kalendari kinez, kalendarët hindus, kalendari babilonas ndër shumë të tjerë. Disa prej tyre janë ende në përdorim edhe sot e kësaj dite.⁹

Në Antikitetin Klasik, kalendarët helenë frymëzuan kalendarin romak, duke përfshirë kalendarin diellor Julian të futur në vitin 45 p.e.s. Shumë propozime moderne kalendarike, duke përfshirë kalendarin gregorian të futur në vitin 1582 pas Krishtit, përmbajnë modifikime nga ai i kalendarit julian.¹⁰

Disa Kalendare historike:

Kalendari Sumer Kalendari Babilonas Kalendarët Indian (Kalendari hindu) Kalendarët Kinez Kalendari Tibetian Kalendari Budist Kalendarët Afrikanë Kalendari Grek Kalendari Mayan Kalendari Aztek Kalendari Inca Kalendari Tajlandez Kalendari Persian Kalendari Iranianë Kalendari Hebraik Kalendari Islamik (hixhri) Kalendari Egjiptian Kalendari Romak Kalendari Julian Kalendari Gregorian

Kalendari romak u reformua nga Jul Cezari në vitin 45 p.e.s. Kalendari Julian nuk varej më nga vëzhgimi i hënës së re, por thjesht ndiqte një algoritëm të futjes së një dite të hovshme çdo katër vjet. Kjo krijoi një ndarje të muajit kalendarik nga lunacioni.¹¹

Kalendari Julian

Jul Cezari miratoi vitin diellor i cili kishte 365.25 ditë. Cikli katërvjeçar i vitit të hovshëm u shtua për të zgjidhur 25-tën e një dite. Reformat u bënë më 1 janar 45 p.e.s. Kjo ndryshoi fillimin e vitit nga 1 marsi në 1 janar. Që atëherë, kemi festuar Vitin e Ri më 1 janar. Romakët kishin një cikël tetë-ditor javor, por përfundimisht, astrologët caktuan një planet në 24 orët e ditës në një sekuencë të vazhdueshme. Kjo çoi në ciklin shtatë-ditor romak. Saturni, Dielli, Hëna, Marsi, Mërkuri, Jupiteri dhe Venusi u bënë ditët e javë.

Ditët e javës italishtë: sabato, domenica, lunedi, martedi, mercoledi, giovedi, venerdi.

Ditët e javës shqip: shtune, diele, hëne, martë, mërkurë, enjte dhe premte.

–

Kalendari Julian ishte kryesisht i përsosur. Megjithatë, kisha nuk ishte shumë e prirur për të përdorur Kalendarin Julian. Ja pse.

Viti 365.25 ditor është 11 minuta e 15 sekonda më i gjatë se gjatësia e vërtetë e vitit tropikal. Edhe pse mund të duket si një ndryshim i papërfillshëm, ajo shtohet me kalimin e kohës. Aq shumë sa pas 128 vjetësh, sezoni fillon një vit të tërë më herët!

Kalendari gregorian u prezantua si një rafinim i kalendarit julian në vitin 1582, dhe sot është në përdorim mbarëbotëror si kalendari “de facto” për qëllime laike (jo fetare).

Ndryshimet nuk u pranuan nga shumë shoqëri. Për këtë arsye, afati kohor i figurave historike do të ketë dy data, Gregorian (stil i ri) dhe Julian (stil i vjetër). Ndryshimi i vetëm midis dy kalendarëve është mënyra se si ata merreshin me vitet e kërcimit.

 Kalendari Gregorian

Kalendari që përdorim sot quhet kalendari gregorian dhe është kalendari më i përdorur në botë. Është emëruar sipas Papës Gregori XIII siç u zbatua prej tij në vitin 1582. Arsyeja pse papa ishte kaq i interesuar për kalendarin është se ai ndikoi kur të krishterët arritën të festonin Pashkët. Pashkët duhej të binin të dielën pas hënës së parë të plotë, pas ekuinoksit të marsit -koha ose data (dy herë në vit) në të cilën dielli kalon ekuatorin qiellor, kur dita dhe nata janë me gjatësi afërsisht të barabartë – idealisht më 21 mars por ai ra më larg me çdo vit që kalon.

Kalendari Gregorian është ai që përdoret në botën perëndimore dhe, prandaj, më i pranuari në të gjithë botën. Taksa nga ana e Papa Gregori XIII në vitin 1852, kalendari Gregorian kërkon një ekuilibër pothuajse të përsosur me vitin diellor (koha që duhet që Toka të sillet rreth yllit tonë), që është 365.2425 ditë. Siç e dimë mirë, ai përbëhet nga një total prej 12 muajsh. Njëmbëdhjetë prej tyre prej 30 ose 31 ditësh dhe një nga 28 ditë (shkurt), e cila çdo katër vjet ka 29 ditë, gjë që lejon balancimin pikërisht me vitin diellor. Në çdo rast, përshtatja nuk është e përsosur dhe vlerësohet se, në rreth 3.000 vjet, do të kemi devijuar një ditë nga Dielli.¹²

Për t’u siguruar që Pashkët do të festoheshin në të njëjtën kohë të vitit siç kishte pasur historikisht, Papa Gregori rregulloi rregullat për të cilat vitet do të ishin vite të hovshme. Ashtu si me Kalendarin Julian, një vit i hovshëm do të ndodhte çdo 4 vjet, përveç viteve që janë të plotëpjestueshme me 100. Por vitet që janë të plotëpjestueshme me 400 janë gjithashtu vite të hovshme. Për shembull, vitet 1800 dhe 1900 nuk ishin vite kërcimtare, por 2000 ishte (2000 është e plotëpjestueshme me 400). Ndryshimet që vendosi Papa Gregori zgjidhën zhvendosjen në fillim të vitit dhe vendosën një standard për gjatësinë e një viti në ditë, minuta dhe sekonda.

Kalendari gregorian është kalendari i përdorur në shumicën e pjesëve të botës. Ajo hyri në fuqi në tetor 1582 pas demit papnor Inter gravissimas lëshuar nga Papa Gregori XIII, i cili e futi atë si një modifikim të, dhe zëvendësimin e kalendarit julian. Ndryshimi kryesor ishte që vitet e kërcimit në hapësirë të ishin ndryshe në mënyrë që të bëhej viti kalendarik mesatar 365.2425 ditë i gjatë, duke përafruar më nga afër vitin ‘tropikal’ ose ‘diellor’ prej 365.2422 ditësh që përcaktohet nga revolucioni i Tokës rreth Diellit.¹³

Vitet e kërcimit

Çdo vit që është saktësisht i plotëpjestushëm (divizueshëm) me katër është një vit kërcimtar, me përjashtim të viteve që janë saktësisht të plotëpjestueshme (divizueshme) me 100, por këto vite centuriale janë vite të hovshme nëse janë saktësisht të plotëpjestueshme (divizueshme) me 400. Për shembull, vitet 1700, 1800 dhe 1900 nuk janë vite të hovshme, por viti 2000 është. — Observatori Detar i Shteteve të Bashkuara.

Rregullat e viteve të kërcimit janë:

• Një vit është një vit kërcimtar nëse është saktësisht i divizueshëm (plotëpjestueshëm) nga 4.
• Nëse viti është i divizueshëm (plotëpjestueshëm) me 100, nuk është një vit kërcimtar, përveç nëse është gjithashtu i divizueshëm (plotëpjestueshëm) nga 400.
• Për shembull, vitet 1700, 1800 dhe 1900 nuk janë vite kërcimtare, por vitet 1600 dhe 2000 janë.

Përshkrimi i reformës

Kalendari gregorian, ashtu si kalendari Julian, është një kalendar diellor me 12 muaj nga 28-31 ditë secili. Viti në të dy kalendarët përbëhet nga 365 ditë, me një ditë të hovshme që shtohet në shkurt në vitet e kërcimit. Muajt dhe gjatësia e muajve në kalendarin gregorian janë të njëjtë me atë të kalendarit Julian. Ndryshimi i vetëm është se reforma gregoriane hoqi një ditë të hovshme në tre vjet centuriale (shekullore) çdo 400 vjet dhe e la ditën e kërcimit të pandryshuar.

Një vit i hovshëm ndodh normalisht çdo katër vjet: dita e kërcimit, historikisht, u fut duke dyfishuar 24 shkurtin – kishte me të vërtetë dy ditë të datës 24 shkurt. Megjithatë, për shumë vjet ka qenë zakon të vihet dita shtesë në fund të muajit shkurt, duke shtuar një 29 shkurt për ditën e kërcimit. Para rishikimit të kalendarit të saj të përgjithshëm romak në vitin 1969, Kisha Katolike i shtyu festat e shkurtit pas 23-tës me një ditë në vitet e kërcimit; Masat e festuara sipas kalendarit të mëparshëm ende pasqyrojnë këtë vonesë.

Vitet gregoriane identifikohen nga numrat e vitit të njëpasnjëshëm. Një datë kalendarike është specifikuar plotësisht nga viti (i numëruar sipas një epoke kalendarike, në këtë rast Anno Domini ose Epoka e Përbashkët), muaji (i identifikuar sipas emrit ose numrit), dhe dita e muajit (e numëruar në mënyrë sekuenciale duke filluar nga 1). Edhe pse viti kalendarik aktualisht shkon nga 1 janari deri më 31 dhjetor, në kohët e mëparshme numrat e vitit bazoheshin në një pikënisje të ndryshme brenda kalendarit (shih seksionin “fillimi i vitit” më poshtë).

Ciklet

Futja e kalendarit gregorian vendosi vulën mbi zhvillimin e kalendarit. Reforma e miratuar ishte një modifikim i një propozimi të bërë nga mjeku kalabrez Aloysius Lilius (ose Lilio) që dha rezultate. Korrigjimi i Lilius, i futur gjatë papatit të Gregorit XIII, do të thoshte më në fund se viti ishte gjithmonë i saktë dhe kurrë nuk kishte nevojë për korrigjim, ose të paktën, vetëm herë pas here.¹⁴

Ciklet kalendarike përsëriten plotësisht çdo 400 vjet, që është e barabartë me 146.097 ditë.

Nga këto 400 vjet, 303 janë vite të rregullta prej 365 ditësh dhe 97 janë vite kërcimtare prej 366 ditësh. Një vit kalendarik mesatar është 365+97/400 ditë = 365.2425 ditë, ose 365 ditë, 5 orë, 49 minuta dhe 12 sekonda. Gjatë intervaleve që nuk përmbajnë asnjë shekull vite të zakonshme (si 1800, 1900 dhe 2100), kalendari përsëritet çdo 28 vjet, gjatë të cilit 29 shkurti do të bjerë në secilën nga shtatë ditët e javës një herë dhe vetëm një herë. Të gjitha datat e tjera të vitit bien në çdo ditë saktësisht katër herë, çdo ditë të javës duke pasur boshllëqe prej 6 vjetësh, 5 vjet, 6 vjet dhe 11 vjet, në këtë rend.¹⁵

A e dinit se lëvizja e tokës, revolucioni ynë rreth diellit nuk është një 365 ditë i përsosur por 365 ditë, 5 orë, 49 minuta dhe 12 sekonda?

–

Fakte rreth kalendarit gregorian ose kalendarit modern:

• Kalendari modern është një kalendar diellor.
• Ajo ka gjithsej 12 muaj në një vit kalendarik.
• Çdo muaj ka gjithsej 28 ditë, 29 ditë, 31 ditë ose 30 ditë në varësi të muajit dhe vitit të kalendarit.
• Sipas këtij kalendari ka 365 ditë në një vit.
• Çdo katër vjet kemi diçka që quhet vit kërcimtar kur një ditë shtesë shtohet në muajin shkurt që zakonisht ka 28 ditë. Kjo bën që shkurti në vitin kërcimtar të ketë 29 ditë.
• Në një vit kërcimtar ka 366 ditë në një vit me 29 ditë në shkurt në vend të 28 ditëve.

–

Ndërsa kalendari gregorian është tani në përdorim mbarëbotëror për qëllime laike, kalendarë të ndryshëm mesjetarë ose të lashtë mbeten në përdorim rajonal për qëllime fetare ose sociale, duke përfshirë kalendarin julian, kalendarin hebraik, kalendarin islamik, kalendarët e ndryshëm hindu, kalendarin zoroastrian, etj.

Cilin kalendar do të preferoje të ndiqje?

A ka kalendarë të tjerë rajonalë që përdoren në shtëpinë tuaj? Na tregoni në komentet më poshtë.

Kalendari sipas standardit Ndërkombëtarë ISO 8601

Standardi Ndërkombëtarë ISO 8601 specifikon prezantimin numerik të datës dhe kohës. Ky standard ndihmon të mënjanohen konfuzionet në komunikimin internacional shkaktuar nga shumë notifikime të ndryshme kombëtare dhe rritë mundësinë e përballjes së shfrytëzuesve të kompjuterit. Në këtë rast, këto formate kanë disa përparësi të rëndësishme për përdorimin e kompjuterit krahasuar me të dhënat tjera tradicionale të kohës dhe datës. Paraqitjua e kohës përshkruar këtu është tanimë de-facto standard në gati të gjitha vendet dhe paraqitja e datës gjithnjë e më shum po bëhet e njohur.¹⁶

Kalendarë të ndryshëm

–

Në atë kohë, kalendari ishte thjesht një metodë e llogaritjes së kohës, por tani e kemi të ndërtuar në mënyrë të volitshme në telefonat tanë për të na ndihmuar të organizojmë ditët tona në një mënyrë më të mirë. Ne vendosim përkujtues në kalendarët tanë në mënyrë që të urojmë njerëzit tanë të dashur në ditët e tyre të veçanta, të përfundojmë caktimet tona përpara afateve kohore dhe shumë më tepër.

–

Ka edhe kalendarë të ndryshëm modernë që shohin përdorim të kufizuar, ose të krijuar për përdorimin e lëvizjeve të reja fetare ose versione të reformuara të kalendarëve më të vjetër fetarë, ose kalendarë të futur nga lëvizjet rajonale ose nacionaliste.

• Kalendari javanez (1633)
• Kalendari Jōkyō (1685)
• Kalendari republikan francez (1793)
• Kalendari Bahá’í (1873)
• Kalendari diellor Hijri (1925)
• Kalendari patafizik (1949)
• Kalendari kombëtar indian (1957)
• Kalendari diskordian (1963)
• Juche calendar (1997)

–

Kalendarët modern

–

Kalendarët digjital

Etj.

–

Referenca:

1. The History of the Calendar – Calendar ↩︎
2. Los Meses del Año en Inglés y su Origen – Yentelman ↩︎
3. The History of the Calendar – Calendar ↩︎
4. Los Meses del Año en Inglés y su Origen – Yentelman ↩︎
5. Roma – Wikipedia ↩︎
6. Kalendari – Wikipedia ↩︎
7. The History of the Calendar – Calendar ↩︎
8. Calendar | Chronology, History, & Types | Britannica ↩︎
9. The history of calendars | Who invented the calendar? (byjus.com) ↩︎
10. List of calendars – Wikipedia ↩︎
11. Lunar month – Wikipedia ↩︎
12. 16 llojet e kalendarëve (dhe karakteristikat e tyre) – Mjekësor – 2024 (warbletoncouncil.org) ↩︎
13. Gregorian calendar – Wikipedia ↩︎
14. The History of the Calendar – Calendar ↩︎
15. Gregorian calendar – Wikipedia ↩︎
16. ISO 8601 – Wikipedia ↩︎