Galaktika Rruga e Qumështit

Galaktika Rruga e Qumështit, kështu quhet galaktika jonë ku dielli lëvizë së bashku me tokën dhe planete, është një galaktikë spirale e mbyllur me rreth 13.6 miliardë vjet e vjetër me krahë të mëdhenj rrotullues që shtrihet dhe lëvizë në kozmos. Rruga e Qumështit është galaktikë, e cila është shtëpi e sistemit tonë diellor, së bashku me të paktën deri 200 miliardë yje të tjera.

Në Univers ka shumë galaktika. Çfarë është një galaktikë?. Galaktika është një fjalë që përshkruan një grumbull yjesh që rrotullohen rreth një qendre të përbashkët në univers.

Galaktika Rruga e Qumështit përbëhet nga yjet, planetët, retë e gazit, pluhuri kozmik, mjegullnajat dhe materiale të tjera që grupohen së bashku ose mbyllen nga veprimi i tërheqjes së gravitetit. Të gjitha objektet në galaktikën e Rrugës së Qumështit rrotullohen rreth qendrës së tyre të përbashkët të masës, e quajtur Qendra Galaktike.

Galaktiken Rruga e Qumështit -imazh1.

[Galaktika jonë quhet Rruga e Qumështit. Është një galaktikë spirale me një disk yjesh që shtrihet në më shumë se 100,000 vite dritë. Toka ndodhet përgjatë një prej krahëve spirale të galaktikës, rreth gjysmës së rrugës nga qendra. Sistemit tonë diellor i duhen rreth 240 milionë vjet për të rrotulluar Rrugën e Qumështit vetëm një herë rreth qendrës.

Nga këndvështrimi ynë në Tokë, Rruga e Qumështit duket si një brez drite e zbehtë, qumështore që harkon në të gjithë qiellin, kështu mori emrin e saj. Kjo veçori shënon diskun qendror të galaktikës sonë të shtëpisë që shihet në skaj.

Rruga e Qumështit ndodhet në një lagje me mbi 50 galaktika të tjera të quajtura Grupi Lokal. Anëtarët e saj variojnë në madhësi nga galaktikat xhuxh (galaktikat më të vogla me deri në disa miliardë yje) deri te Andromeda, fqinji ynë më i afërt i madh galaktik.

Grupi Lokal ndodhet pak në skajin e grupit të Virgjëreshës dhe është pjesë e supergrupit Laniakea.]¹

Disku i galaktikës sonë shtëpiake është rreth 100,000 vite dritë² në diametër dhe vetëm 1000 vite dritë i trashë, sipas Observatorit Las Cumbres³.

[Galaktika e Rrugës së Qumështit, sistem i madh spiral i përbërë nga disa qindra miliardë yje, një prej të cilëve është Dielli. Ajo e ka marrë emrin nga Rruga e Qumështit, brezi i parregullt i ndriçimit të yjeve dhe reve të gazit që shtrihet nëpër qiell siç shihet nga Toka. Megjithëse Toka shtrihet mirë brenda galaktikës së Rrugës së Qumështit (nganjëherë e quajtur thjesht Galaktika), astronomët nuk kanë një kuptim aq të plotë të natyrës së saj sa të disa sistemeve të jashtme yjore. Një shtresë e trashë pluhuri ndëryjor errëson pjesën më të madhe të Galaktikës nga shqyrtimi nga teleskopët optikë dhe astronomët mund të përcaktojnë strukturën e saj në shkallë të gjerë vetëm me ndihmën e teleskopëve radio dhe infra të kuqe, të cilët mund të zbulojnë format e rrezatimit që depërtojnë në materien e errët.]⁴

Galaktiken Rruga e Qumështit në qiellin e natës.

Ashtu si Toka rrotullohet rreth diellit, sistemi diellor rrotullohet rreth qendrës së Rrugës së Qumështit. Pavarësisht se kalon nëpër hapësirë me shpejtësi prej rreth 515,000 mph (828,000 km/h ose 230 km/s), sistemit tonë diellor i duhen afërsisht 250 milionë vjet për të përfunduar një revolucion të vetëm, sipas Interesting Engineering⁵. Herën e fundit që planeti ynë ishte në këtë pozicion, dinosaurët sapo po shfaqeshin dhe gjitarët ende nuk kishin evoluar.⁶

Galaktika Rruga e Qumështit si shihet nga toka -imazh1.

Në qendër të Rrugës së Qumështit ndodhet një vrimë e zezë supermasive e quajtur Shigjetari A*.⁷ Me një masë të barabartë me atë të katër milionë diejve, vrima e zezë⁸, e zbuluar në vitin 1974, mund të vëzhgohet në qiell me radioteleskopë afër yjësisë së Shigjetarit.

Çdo gjë tjetër në galaktikë sillet rreth kësaj porte të fuqishme drejt asgjës. Në mjedisin e tij të afërt është një rajon i mbushur fort me pluhur, gaz dhe yje të quajtur fryrja galaktike. Në rastin e Rrugës së Qumështit, kjo fryrje është në formë kikiriku, me përmasa 10,000 vite dritë të gjerë, sipas ESA⁹. Ai strehon 10 miliardë yje (nga totali i Rrugës së Qumështit prej rreth 200 miliardë), kryesisht gjigantë të vjetër të kuq¹⁰, të cilët u formuan në fazat e hershme të evolucionit të galaktikës.

–

referenca

1. Galaxies – NASA Science ↩︎
2. What is a light-year? | Space ↩︎
3. The Milky Way Galaxy – Las Cumbres Observatory ↩︎
4. Milky Way Galaxy | Size, Definition, & Facts | Britannica ↩︎
5. The Last Galactic Year Has Taken Us From the Jurassic Period to Today ↩︎
6. Milky Way galaxy: Facts about our cosmic neighborhood | Space ↩︎
7. Something Weird Is Happening to the Black Hole at the Center of the Milky Way | Space ↩︎
8. Black holes — Everything you need to know | Space ↩︎
9. ESA Science & Technology – Anatomy of the Milky Way ↩︎
10. Red giant stars: Facts, definition & the future of the sun | Space ↩︎