Planeti është:
Një trup qiellor që (a) është në orbitë rreth Diellit, (b) ka masë të mjaftueshme për vetë-gravitetin e tij për të kapërcyer forcat e ngurtë të trupit në mënyrë që të marrë një formë ekuilibri hidrostatik (pothuajse të rrumbullakët) dhe (c) ka pastruar lagje rreth orbitës së saj. (1)
/Çështja e një përkufizimi të qartë për planetin erdhi në krye në janar të vitit 2005 me zbulimin e objektit trans-neptunian Eris, një trup më masiv se planeti më i vogël i pranuar atëherë, Plutoni.
Në përgjigjen e tij të gushtit 2006, Bashkimi Ndërkombëtar Astronomik (IAU), i cili njihet nga astronomët si organi qeverisës ndërkombëtar përgjegjës për zgjidhjen e çështjeve të nomenklaturës, lëshoi vendimin e tij për këtë çështje gjatë një takimi në Pragë. Ky përkufizim, i cili vlen vetëm për Sistemin Diellor (edhe pse ekzoplanetët ishin trajtuar në vitin 2003), pohon se një planet është një trup që rrotullohet rreth Diellit, është mjaft masiv për gravitetin e vet për ta bërë atë të rrumbullakët, dhe ka “pastruar lagjen e tij” nga objektet më të vogla që i afrohen orbitës së tij.
Plutoni plotëson dy të parat e këtyre kritereve, por jo të tretin dhe për këtë arsye nuk kualifikohet si planet sipas këtij përkufizimi të formalizuar. Vendimi i IAU-së nuk i ka zgjidhur të gjitha polemikat. Ndërsa shumë astronomë e kanë pranuar atë, disa shkencëtarë planetarë e kanë hedhur poshtë atë haptazi, duke propozuar në vend të kësaj një përkufizim gjeofizik ose të ngjashëm./ (2)
Sipas International Astronomical Union (IAU) Shqip> Bashkimi Ndërkombëtar Astronomik (BNA)
Përkufizimi i një planeti (3)
Fjala planet vjen nga fjala greke për endacak: planetët fillimisht u përkufizuan si objekte që lëviznin në qiellin e natës në lidhje me një sfond të yjeve të palëvizshëm. Deri në Asamblenë e Përgjithshme të BNA (IAU-së) në Pragë të vitit 2006, astronomët u përpoqën të binin dakord për një përkufizim zyrtar të fjalës. Shkenca moderne ofron një mori informacionesh dhe shumë studime shkencore janë përdorur për të ndihmuar astronomët të formulojnë përkufizimin e tyre. Për shembull, vëzhgimet në rajonet e jashtme të Sistemit Diellor gjetën objekte që janë të krahasueshme në madhësi me Plutonin. Këto zbulime, dhe më shumë, vunë në pikëpyetje nëse këto objekte të gjetura rishtazi duhet të konsiderohen gjithashtu planetë ose nëse ato duhet të përbëjnë klasën e tyre të objekteve në Sistemin Diellor.
Drafti i propozimit për përkufizimin e një planeti u debatua fuqishëm nga astronomët në Asamblenë e Përgjithshme të BNA (IAU-së) të vitit 2006 dhe një version i ri ngadalë mori formë. Ky version i ri ishte më i pranueshëm për mazhorancën dhe iu prezantua anëtarëve të BNA (IAU-së) për votim në ceremoninë e mbylljes së Asamblesë së Përgjithshme. Në fund të Asamblesë së Përgjithshme të Pragës, anëtarët e BNA (IAU-së) votuan që përkufizimi i një planeti në Sistemin Diellor do të ishte si më poshtë:
Një trup qiellor që (a) është në orbitë rreth Diellit, (b) ka masë të mjaftueshme për vetë-gravitetin e tij për të kapërcyer forcat e ngurtë të trupit në mënyrë që të marrë një formë ekuilibri hidrostatik (pothuajse të rrumbullakët) dhe (c) ka pastruar lagje rreth orbitës së saj.
Në përgjithësi, një planet:
- rrotullohet rreth yllit të tij pritës, ashtu si Toka dhe Jupiteri rrotullohen rreth Diellit,
- është mjaft i madh për të qenë kryesisht i rrumbullakët, dhe
- duhet të ketë një ndikim të rëndësishëm në qëndrueshmërinë orbitale të objekteve të tjera në afërsi të tij.
Objektet e reja të zbuluara do të klasifikohen nga një komision rishikues brenda BNA (IAU-së). Procesi i rishikimit do të përfshijë një vlerësim të bazuar në të dhënat më të mira të disponueshme që demonstrojnë nëse vetitë fizike të objektit përmbushin përkufizimet e BNA (IAU-së). Ka të ngjarë që për shumë objekte, mund të kërkohen disa vite për të mbledhur të dhëna të mjaftueshme. Sot, rezolucioni mbetet në vend dhe është një dëshmi e natyrës fluide të shkencës dhe sesi këndvështrimi ynë për Universin vazhdon të evoluojë me ndryshimet e bëra nga vëzhgimet, matjet dhe teoria. Diskutimet e vazhdueshme dhe të gjalla mbi këtë temë tregojnë gjithashtu se sa e vështirë është të klasifikohen objektet në klasa të përcaktuara mirë. Universit nuk i pëlqen të vendoset në “kuti”. Gjithçka është një vazhdimësi: kometat mund të sillen si asteroidë, dhe xhuxhët kafe mund të jenë yje. Kështu, gjithashtu, planetët xhuxh a mund të ndajnë të njëjtat cilësi si planetët.
–
Referenca>
