Sistemi Diellor

Sistemi Diellor është sistemi i trupave qiellor që janë të lidhur gravitacionalisht me Diellin dhe objektet që rrotullohen rreth tij. U formua si sistem rreth 4.6 miliardë vjet më parë kur një rajon i dendur i një reje molekulare u shemb, duke formuar Diellin dhe një disk protoplanetar. Dielli është një yll tipik që ruan një ekuilibër të ekuilibruar nga bashkimi i hidrogjenit në helium në thelbin e tij, duke çliruar këtë energji nga fotosfera e tij e jashtme. Astronomët e klasifikojnë atë si një yll të tipit G të sekuencës kryesore. (¹). Shiqo: Klasifikimi yjor.

Sistemi diellor është pjesë e universit të dukshëm, rajoni i hapësirës që njerëzit mund ta vëzhgojnë në të vërtetë ose teorikisht me ndihmën e teknologjisë.

Astronomia hulumton dhe studion sistemin diellor me metoda që i ka në disponim si vëzhguese dhe teorike.

Komponentët teknologjikë, si mjetet e vëzhgimit dhe hulumtimi i gjithësisë me robot ndikojnë dhe transformojnë njohurit tona mbi universin në përgjithësi.

Sistemi diellor, është i përbërë nga trupat qiellor si: Dielli, Planetët dhe hënat e tyre, Planete Xhuxh, Asteriode, Kometa, Mediumi ndërplanetar, etj.

Largësia nga dielli i trupave qiellor matet me njësi astronomike, AU ose au. Përkufizimi i një planeti që lëvizë në orbit rreth dielli është miratuar më 2006 viti.

Bashkimi Ndërkombëtar Astronomik. -International Astronomical Union | IAU (²) i kategorizoi objektet që rrotullohen rreth diellit, në tre ndarje, të miratuar më 2006, si vijon:

• Planetët
• Planetët xhuxh
• Trupa të vegjël të sistemit diellor, ku bëjnë pjesë; a) Asteroidët, b) Kometat, c) Meteoroidët Meteorë dhe Meteorit, d) Rripat e sistemit diellor, dh) Reja e Oortit, Akulli, pluhuri kozmik, e tjera.
• –

Trupat qiellor të veçant, që janë ende në vëzhgim dhe hulumtim janë:

• Sednoidët njihen me ekscentricitetet e tyre të larta (më të mëdha se 0.8), sednoidet dallohen nga objektet me perihelion të lartë me ekscentricitete të moderuara që janë në një rezonancë të qëndrueshme me Neptunin. Antarët e këtij grupi janë: 1) Sedna planeti xhuxh b) 2012 VP113, 3) Leleākūhonua, 4) Ammonit një trup qiellor Sednoid, …

Dielli — një yll mesatar, është qendra e sistemit diellor me trupat që orbitojnë dhe rrotullohen rreth tij, në Galaktikën Rruga e Qumështit. Shiko Çfarë është një galaktikë?.

Sistemi Diellor i ka 8 Planete (më parë 9 planete) me më shumë se 210 satelitë planetarë (hëna) të njohura).

Në renditje, Planetët nga Dielli, janë: 1. Mërkuri, 2. Venera (Afërdita), 3. Toka, 4. Marsi, 5. Jupiteri, 6. Saturni, 7. Urani dhe 8. Neptuni, të ndjekur nga planetët xhuxh.

Planeti xhuxh

Një planet xhuxh është një objekt i vogël me masë planetare që është në orbitë të drejtpërdrejtë rreth Diellit, mjaftueshëm masiv për t’u rrumbullakosur gravitacionalisht, por i pamjaftueshëm për të arritur dominimin orbital si tetë planetët klasikë të Sistemit Diellor. Planeti xhuxh prototip është Plutoni, i cili për dekada u konsiderua si një planet përpara se koncepti “xhuxh” të miratohej në 2006.

Planetët Xhuxh, momentalisht 5 zyrtare, janë; 1. Ceres, 2. Plutoni, 3. Haumea, 4. Makemake, 5. Eris.

Të gjithë planetët xhuxhë në sistemin diellor, klasifikohen sipas Bashkimi Ndërkombëtar Astronomik (IAU), pasi numri i tyre po shkon në rritje.

Rripat e sistemit diellor janë rripa asteroidesh dhe kometash që rrotullohen rreth Diellit.

Asteroidët, disa me satelitët e tyre; 

Kometat dhe trupa të tjerë të akullt;

Meteoroidët Meteorë dhe Meteorit -çfarë janë?

Mediumi ndërplanetar. shtrirje të gjerë të gazit dhe pluhurit shumë të dendur të njohur si mediumi ndërplanetar;

Ndryshe nga universi i dukshëm, universi i padefinuar është ndoshta i pafund.

Dielli, Hëna dhe planetët më të shndritshëm ishin të dukshëm për sytë e zhveshur të astronomëve të lashtë. Vëzhgimet dhe llogaritjet e tyre të lëvizjeve të këtyre trupave lindën shkencën e astronomisë.

Të dhënat tabelare për planete të sistemit diellor:

–

Lista zyrtare e planetëve xhuxh:

*Njësia astronomike (simboli: au ose AU) është një njësi gjatësie e përcaktuar të jetë saktësisht e barabartë me 149,597,870,700 m. Historikisht, njësia astronomike u konceptua si distanca mesatare Tokë-Diell (mesatarja e afelionit dhe perihelionit të Tokës), përpara ripërcaktimit të saj modern në vitin 2012.

–

Solar System 101 | National Geographic (Sistemi diellor 101 | National Geographic) -Video.

Rreth National Geographic: National Geographic është destinacioni kryesor në botë për shkencën, eksplorimin dhe aventurën. Nëpërmjet shkencëtarëve, fotografëve, gazetarëve dhe filmbërësve të tyre të klasit botëror, Nat Geo ju afron më shumë me historitë që kanë rëndësi dhe që kalojnë buzë asaj që është e mundur. Get More National Geographic.

–

Sot sasia e informacionit mbi lëvizjet, vetitë dhe kompozimet e planetëve dhe trupave më të vegjël është rritur në përmasa të mëdha, dhe gama e instrumenteve vëzhguese është shtrirë shumë përtej sistemit diellor në galaktikat e tjera dhe buzë universit të njohur.

Megjithatë, sistemi diellor dhe kufiri i tij i jashtëm i menjëhershëm ende përfaqësojnë kufirin e shtrirjes sonë fizike, dhe ato mbeten thelbi i kuptimit tonë teorik të kozmosit gjithashtu.

Sondat hapësinore dhe landerët e nisur nga Toka kanë mbledhur të dhëna mbi planetët, hënat, asteroidët dhe trupa të tjerë. Këto të dhëna janë shtuar në matjet e mbledhura me teleskopë dhe instrumente të tjera nga poshtë dhe mbi atmosferën e Tokës dhe në informacionin e nxjerrë nga meteoritët dhe nga shkëmbinjtë e Hënës të kthyera nga astronautët.

I gjithë ky informacion shqyrtohet në përpjekje për të kuptuar me hollësi origjinën dhe evolucionin e sistemit diellor, një synim drejt të cilit astronomët vazhdojnë të bëjnë hapa të mëdhenj.

–

/Në thellësi/ (³)

Dielli është një yll xhuxh i verdhë 4.5 miliardë vjeçar – një top i nxehtë ndriçues i hidrogjenit dhe heliumit – në qendër të sistemit tonë diellor. Është rreth 150 milionë kilometra larg Tokës dhe është ylli i vetëm i sistemit tonë diellor. Pa energjinë e Diellit, jeta siç e dimë nuk mund të ekzistonte në planetin tonë.

Nga pika jonë e shikimit në Tokë, Dielli mund të duket si një burim i pandryshueshëm drite dhe nxehtësie në qiell. Por Dielli është një yll dinamik, që ndryshon vazhdimisht dhe dërgon energji në hapësirë. Shkenca e studimit të Diellit dhe ndikimi i tij në të gjithë sistemin diellor quhet heliofizikë.

Dielli është objekti më i madh në sistemin tonë diellor. Diametri i tij është rreth 865.000 milje (1.4 milion kilometra). Graviteti i tij mban sistemin diellor së bashku, duke mbajtur gjithçka nga planetët më të mëdhenj deri te copëzat më të vogla të mbeturinave në orbitë rreth tij.

Edhe pse Dielli është qendra e sistemit tonë diellor dhe thelbësor për mbijetesën tonë, ai është vetëm një yll mesatar përsa i përket madhësisë së tij. Janë gjetur yje deri në 100 herë më të mëdha. Dhe shumë sisteme diellore kanë më shumë se një yll. Duke studiuar Diellin tonë, shkencëtarët mund të kuptojnë më mirë funksionimin e yjeve të largët.

Pjesa më e nxehtë e Diellit është bërthama e tij, ku temperaturat arrijnë në 27 milionë °F (15 milionë °C). Pjesa e Diellit që ne e quajmë sipërfaqja e tij – fotosfera – është relativisht e freskët 10.000 °F (5.500 °C). Në një nga misteret më të mëdha të Diellit, atmosfera e jashtme e Diellit, korona, bëhet më e nxehtë sa më larg të shtrihet nga sipërfaqja. Korona arrin deri në 3.5 milion °F (2 milion °C) – shumë, shumë më e nxehtë se fotosfera./

-shiqo edhe:

Imazhe reale nga sistemi ynë diellor – YouTube:

Real Images From Our Solar System – YouTube

–

Referenca>

1. Solar System – Wikipedia ↩︎
2. International Astronomical Union | IAU ↩︎
3. In Depth | Sun – NASA Solar System Exploration ↩︎