A janë gjallë viruset?

Nga: ScienceAlert: Are Viruses Alive?¹

Viruset na kanë çuditur që kur u zbuluan për herë të parë më shumë se një shekull më parë, por a janë gjallë këta piratë proteinash mikroskopike?

Vë bast, nëse je i përgatitur të mendosh jashtë kutisë.

Mirëmëngjesi, znj. GREN

Biologjia shkollore zakonisht futet me një akronim si “MRS GREN” me qëllim mësimin e nxënësve disa cilësi që përcaktojnë të gjitha gjallesat;

• Lëvizja: Të gjitha gjallesat lëvizin gjëra rreth e rrotull
• Frymëmarrja: Të gjitha gjallesat përdorin një ndryshim në energji
• Ndjesia: Të gjitha gjallesat reagojnë ndaj ndryshimeve në mjedis
• Rritja: Të gjitha gjallesat mbledhin materiale për t’u rritur dhe riparuar
• Riprodhimi: Të gjitha gjallesat bëjnë kopje të papërsosura
• Ekskretimi: Të gjitha gjallesat heqin bi-produktet e metabolizmit të tyre
• Ushqimi: Të gjitha gjallesat përfshijnë materiale të reja

Sigurisht, nuk na duhet shumë kohë për të kuptuar se realiteti është pak më i komplikuar se kaq.

Viruset mund të jenë të përbërë nga e njëjta kimi bazë me bazë karboni si të gjitha gjallesat e tjera në këtë planet, por ato mund të funksionojnë vetëm duke rrëmbyer makineritë qelizore të organizmave të tjerë.

Vetë, ata janë si MRS GREN si një shkëmb kafshësh shtëpiake.

Pra, ndërsa mësuesit tanë të shkencës na provokuan të debatojmë: a i përkasin viruset pemës së jetës me këlyshë dhe llum pellgjesh, apo janë krejtësisht diçka tjetër?

Virus vs virion

Kthehuni në librin tuaj të mikrobiologjisë, dhe ka shumë mundësi që të gjeni fjalën “virus” duke etiketuar një fotografi të mjegullt të diçkaje që duket si alieni nga Lufta e Botëve, në mos një poliedron apo një shufër e gjatë e një lloji.

Por sipas Adrian Gibbs, një ekspert i evolucionit të virusit nga Universiteti Kombëtar Australian, duke menduar vetëm për viruset në këtë mënyrë, ne po shpërfillim gjysmën e historisë.

Viruset janë organizma nënqelizorë që kanë një cikël jete me dy faza imazh2. Hans-Wolfgang Ackermann/Wikimedia.

“Viruset janë organizma nënqelizorë që kanë një cikël jete me dy faza – një fazë, faza e shpërndarjes, përbëhet nga virionet² (grimcat) që infektojnë qelizat e mikpritësit të tyre,” shpjegoi ai për ScienceAlert.

“Gjenomi i përmbajtur në virione pastaj merr përsipër metabolizmin pritës, dhe e drejton atë për të bërë më shumë virione.”

Është virioni – kutia e lirë lundruese, jo-metabolizuese e materialit gjenetik – që zakonisht e imagjinojmë kur mendojmë për një virus.

Por vetëm duke menduar për virusin si vetëm një kuti mikroskopike me kimikate relativisht joaktive, na mungon tabloja më e madhe. Virusi përfshin edhe proceset e riprodhimit brenda qelizës së mikpritësit të tij, edhe nëse ndodh që të jetë makineri huamarrëse që rrjedhin nga gjenomi i një organizmi tjetër.

“Gjenet virale nuk janë më të gjalla apo të vdekura se çdo gjen tjetër – është vetëm nëse mendoni se virionet janë ‘virusi’, atëherë keni pyetjen e lashtë për të jetuar apo vdekur”, thotë Gibbs.

Biologji apo kimi?

Një pjesë e problemit është se na pëlqen të vizatojmë vija rreth jashtme të një organizmi dhe të imagjinojmë se kjo njësi individuale e prodhuar nga një grup i vetëm gjenesh është mënyra më e mirë për të ndarë jetën në Tokë.

Natyra, duket se nuk e sheh në këtë mënyrë.

Gibsi thotë: «Gjenet e ngjashme me virusin formojnë një pjesë të madhe të gjenomeve të shumë organizmave qelizorë dhe ndoshta përfshihen në evolucionin e tyre.»

Në fakt, deri në pak më shumë se 8 për qind³ e gjenomit tonë mund të jenë mbetjet e viruseve të vjetra, të transmetuara brez pas infektimit të disa paraardhësve të lashtë.

Biologët po rishqyrtojnë aktualisht përkufizimin e biodiversitetit për t’u përqendruar më shumë në numrin e përgjithshëm të tipareve brenda⁴ një ekosistemi, sesa në numrin e specieve. Pra, ideja e një organizmi si njësi bazë e jetës ka të ngjarë të ketë pasur ditën e saj.

Viruset janë gjallë, nëse vetëm për shkak se jeta është një sistem i përhapur i kimisë në zhvillim.

Jo të gjithë janë dakord me këtë dallim, bazuar në faktin se, ashtu si shkëmbinjtë, viruset nuk kanë veprime të vetë-gjeneruara apo vetë-mbajtëse.

“Nuk mendoj se viruset kualifikohen si të jenë gjallë. Ato janë, në thelb, inerte nëse nuk bien në kontakt me një qelizë të gjallë,” tha për Live Science Amesh Adalja, një mjek i sëmundjeve infektive nga Qendra Johns Hopkins për Sigurinë Shëndetësore.

“Ka disa karakteristika të viruseve që i vënë ata në vijën kufitare [të të qenit gjallë] – ata kanë material gjenetik: ADN ose ARN. Nuk është e njëjta gjë si një shkëmb, por duket qartë se nuk është e njëjta gjë si edhe bakteret, përsa i përket atij veprimi vetë-mbështetës dhe të vetë-gjeneruar.”

Por, sa i dobishëm është dallimi mes jetës dhe jo-jetës gjithsesi? Ku duhet të vendosim kufirin midis kimisë së gjallë dhe asaj jo të gjallë? Dhe në të ardhmen, a duhet të interesohemi?

Është jeta, Xhim, por jo siç e njohim ne.

“Qenieve njerëzore u pëlqen t’i klasifikojnë gjërat – kjo na ndihmon të kuptojmë botën që na rrethon”, thotë Claudia Vickers, studiuese në fushën e biologjisë sintetike në Universitetin e Queensland dhe drejtoreshë e Platformës së Shkencës së Ardhshme të Biologjisë Sintetike për CSIRO.

“Por shumë herë nuk funksionon kështu bota natyrore.”

Biologjia sintetike është vendi ku inxhinieria takohet me botën natyrore, duke marrë komponente biologjike të tilla si ADN-ja dhe duke i ri-jigging ata për të bërë diçka të re.

“Jeta është ndërtuar nga blloqet e ndërtimit kimik – ADN- ja, ARN-ja, proteinat dhe pjesë të tjera qelizore janë kimikate, dhe zakonisht kimikate polimere; Ato janë të rregulluara dhe punojnë së bashku në mënyrë të tillë që të sigurojnë karakteristikat që ne kolektivisht i referohemi si ‘jetë’ në organizmat e gjallë,” tha Vickers për ScienceAlert.

“Kështu që ndoshta mund të jetë më e lehtë të konsiderohet kimia dhe biologjia si një vazhdimësi, që përfshin një zonë gri ku ulen gjëra si viruset.”

Në të ardhmen, ne do të shpikim ‘in-betweens’ të reja që ulen në atë vazhdimësi midis kimisë dhe biologjisë. Dhe tashmë kemi bërë një fillim të mbarë, duke hartuar një kod gjenetik me gjashtë shkronja⁵ që nuk përshtatet në sistemin gjenetik me katër shkronja që pjesa tjetër e biosferës përdor.

Duke parë yjet në kërkim të proceseve që i ngjajnë biologjisë në Tokë, ka të ngjarë që të gjejmë një shumëllojshmëri edhe më të madhe të ndërveprimeve, komponimeve dhe supave organike që nuk bien në dichotomy diskrete të jetesës kundrejt jo-jetesës.

A janë gjallë viruset? Po, nëse të pëlqen të kesh natyrën të paketuar mirë.

Por ndoshta është koha për të dalë në pension zonja GREN, dhe bashkë me të edhe ajo çështja e vjetër se ku duhet të vendosim vijën midis biologjisë dhe kimisë së thjeshtë të vjetër.

Nature, ByMike McRae

–

Referenca

1. Are Viruses Alive? : ScienceAlert ↩︎
2. The virus and the virion | Virology Blog ↩︎
3. Discovery of unfixed endogenous retrovirus insertions in diverse human populations | PNAS ↩︎
4. Biodiversity moves beyond counting species | Nature ↩︎
5. New Organisms Have Been Formed Using The First Ever 6-Letter Genetic Code : ScienceAlert ↩︎