Një studim i ri i botuar zhvendos narrativën mbi origjinën e bujqësisë duke theksuar rolin aktiv të ndërveprimit njerëzor, në vend të ndryshimit mjedisor, në këtë tranzicion të madh historik. Studiuesit nga institucione të shumta përdorën një model të modifikuar grabitqar-pre për të analizuar se si konkurrenca, migrimi dhe shkëmbimi kulturor midis fermerëve të hershëm dhe gjuetarëve-mbledhësve formësuan përhapjen e bujqësisë rreth 12,000 vjet më parë.
Nga:SciTechdDily.com> By University of Bath> New Study Rewrites the Story of Humanity’s Leap to Farming1
Një studim i fundit sfidon mençurinë konvencionale duke theksuar rëndësinë e ndërveprimeve njerëzore në tranzicionin nga gjuetia dhe grumbullimi në bujqësi.
Një studim i ri i botuar në Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) sfidon supozimet e kahershme për origjinën e bujqësisë. Në vend që të theksojë faktorët mjedisorë, siç kanë bërë shumë teori të mëparshme, hulumtimi thekson rolin vendimtar të ndërveprimeve sociale njerëzore në tranzicionin nga gjuetia dhe grumbullimi në bujqësi – një nga pikat më të rëndësishme të kthesës në historinë njerëzore.
Ky ndryshim, i cili ndodhi rreth 12,000 vjet më parë, shënoi fundin e një stili jetese që kishte mbështetur njerëzimin për qindra mijëra vjet. Është eksploruar gjerësisht në vepra të njohura si Sapiens: Një histori e shkurtër e njerëzimit nga Yuval Noah Harari.
Modeli i ri matematikor sfidon teoritë tradicionale
Studiuesit nga Universiteti i Bath, Instituti Max Planck për Antropologjinë Evolucionare, Universiteti i Kembrixhit, UCL dhe institucione të tjera kanë zhvilluar një model të ri matematikor që sfidon pikëpamjen tradicionale se kalimi në bujqësi nxitej kryesisht nga forca të jashtme si ndryshimi i klimës, rritja e reshjeve ose formimi i luginave pjellore të lumenjve.
Në vend të kësaj, studimi tregon se njerëzit ishin agjentë aktivë në këtë transformim. Dallimet në rritjen dhe vdekshmërinë e popullsisë, të formuara nga konkurrenca midis gjuetarëve-mbledhësve dhe komuniteteve të hershme bujqësore, luajtën një rol kyç në mënyrën se si bujqësia u përhap dhe u zhvillua në rajone të ndryshme.
Aplikimi i modeleve grabitqar-gjahu në shoqëritë njerëzore
Duke përdorur një model të krijuar fillimisht për të studiuar ndërveprimet grabitqar-gjah, studiuesit ekzaminuan se si fermerët e hershëm dhe gjuetarët-mbledhësit mund të kenë ndikuar në njëri-tjetrin. Rezultatet sugjerojnë se shoqëritë e hershme bujqësore u përhapën përmes migrimit, konkurrencës dhe shkëmbimit kulturor, duke riformuar mënyrën se si gjuetarët-mbledhësit jetonin dhe ndërvepronin me mjedisin e tyre.
Dr Javier Rivas, nga Departamenti i Ekonomisë në Universitetin e Bath, tha: “Studimi ynë ofron një perspektivë të re për shoqëritë parahistorike. Duke përshtatur statistikisht modelin tonë teorik grabitqar-pre me dinamikën e popullsisë të vëzhguar nga datat e radiokarbonit, ne eksploruam se si rritja e popullsisë formoi historinë dhe zbuloi modele interesante – të tilla si përhapja e bujqësisë, qoftë nga toka apo deti, ndikoi në ndërveprimet midis grupeve të ndryshme. Më e rëndësishmja, modeli ynë gjithashtu thekson rolin e migrimit dhe përzierjes kulturore në rritjen e bujqësisë.”
Ekipi planifikon të ndërtojë mbi këtë model duke shtuar më shumë detaje dhe duke e testuar atë në rajone më të mëdha.
Dr Javier Rivas shtoi: “Shpresojmë që metodat që kemi zhvilluar përfundimisht të bëhen një mjet standard për të kuptuar se si ndërvepruan popullatat në të kaluarën, duke ofruar një pasqyrë të re për momente të tjera kyçe në histori, jo vetëm kalimin në bujqësi.”
Referenca: “Ndërveprimet demografike midis gjuetarëve-mbledhësve të fundit dhe fermerëve të parë” nga Alfredo Cortell-Nicolau, Javier Rivas, Enrico R. Crema, Stephen Shennan, Oreto García-Puchol, Jan Kolář, Robert Staniuk dhe Adrian Timpson, 31 mars 2025, Punimet e Akademisë Kombëtare të Shkencave.
DOI: 10.1073/pnas.2416221122
Ky hulumtim u financua nga Këshilli Evropian i Kërkimeve.
–
Referenca
