Zhurma

Zhurma është çdo tingull i padëshiruar. Zhurma është çdo tingull që pengon, dëmton ose çrregullon Njeriun. Ky përkufizim është zgjeruar për të përfshirë efektet e dëmshme të zërit në trupin e njeriut. Në ligj, përkufizimi është paksa i ndryshëm dhe lexon se zhurma në mjedis është një tingull i padëshiruar ose i dëmshëm. Në Direktivën e BE-së, zhurma përkufizohet si tingull i dëmshëm vetëm si tingull në mjedisin e jashtëm i shkaktuar nga aktivitetet njerëzore që deklarohen në mënyrë eksplicite. Efektet negative janë efekte negative në shëndetin e njeriut. Si rregull, kjo do të thotë tinguj të fortë që çojnë në dëmtim të organeve të dëgjimit, rritje të presionit të gjakut, etj., në krahasim me tingullin e padëshiruar, i cili zakonisht i referohet tingujve me volum të ulët.

Zhurma është një tingull i pakëndshëm ose i fortë që pengon Njeriun. Veshi dëgjon dhe bart tinguj të tru. Truri është organi më i ndjeshëm i njeriut dhe nëse tingull është i padëshiruar për trurin e njeriut atëherë truri reagon në mënyrë impulsive, që do të thot se zhurma është penges në funksionimin normal të njeriut.

Zhurma është një lloj ndjenje subjektive e dëgjimit të njeriut. Intensiteti i tingullit dhe dallimet Tingulli dhe Zhurma – Cili është ndryshimi? janë pjesë të zhurmës.

Shembuj:

• Nuk mund ta dëgjoja fjalimin në mes të zhurmës.
• Kjo nuk është muzikë. Për mua është një grumbull zhurmash.
• Furra bën shumë zhurmë kur ndizet.
• Kishte zhurma që vinin nga bodrumi.
• Lavamani po bënte një zhurmë gurgulluese.
• A e dëgjoni atë zhurmë që gumëzhin/përplaset?
• Të dhënat fillestare përfshinin shumë zhurmë që duhej hequr qafe.
• Kuvendi ka bërë (shumë) zhurmë rreth uljes së taksave, por askush nuk pret që kjo të ndodhë.
• Njerëzit kanë bërë (shumë) zhurmë rreth rritjes së çmimeve.
• Politikanët po bëjnë (të gjitha) zhurmat e duhura rreth përmirësimit të shkollave, por ata nuk duan të shpenzojnë para për ta bërë këtë.
• Makina është pothuajse pa zhurmë.
• Gjurmët pa zhurmë.
• Njëri me pëshpëritje në biblotekë i pengonte të gjithë lexuesit.

ZHURMË f. nga – FJALORI I GJUHËS SHQIPE

1. Zëra e tinguj të çrregullt e të përzier, zakonisht kur përplasen a fërkohen sende njëri me tjetrin, kur punon një makinë ose një mjet tjetër, kur pëlcet diçka, kur lëviz, shtypet a thyhet ndonjë gjë etj.; krismë, rrapëllimë. Zhurmë shurdhuese. Zhurmë e lehtë (e mbytur). Zhurmë hapash. Zhurma e erës. Zhurma e aeroplanit, (e traktorit, e makinës, e rrotave të trenit). Zhurmat e pyllit. Zhurma e ujit (e përroit, e detit). Zhurma e lopatave. Zhurma e armëve. Bën zhurmë. Ra (u shemb, u përplas) me zhurmë. Hyri (u ngjit) pa zhurmë. Pushoi (u pre) zhurma. Nuk dëgjohej asnjë zhurmë.
2. Britma e thirrje njerëzish që grinden ose që flasin njëkohësisht, zëra të ndryshëm të përzier e të çrregullt që të vrasin veshin, potere. Zhurma e nxënësve në klasë. Zhurma e dasmorëve. Ka shumë zhurmë. Mos bëni zhurmë! Pa zhurmë!
3. spec. Tinguj të çrregullt që lëshohen nga aparate të posaçme për të penguar dëgjimin e radios etj.; tingëllim i çrregullt e jo i qartë i zërit që del nga një radio a nga një aparat tjetër. Zhurma e aparatit radiomarrës. Zhurmat e zhurmuesit. Zhurma e radios (e stacionit).
4. mjek. Tingull që nuk shfaqet me tone të qarta. Ka zhurmë në zemër.
5. keq. Diskutim i madh e i fryrë, që bëhet qëllimisht në shtyp etj. rreth një njeriu, një vepre a një çështjeje për të tërhequr vëmendjen e njerëzve, për të mashtruar, për t’u dukur etj.; bujë. Zhurmë demagogjike. Zhurma e propagandës borgjeze (revizioniste). Prirje për bujë e për zhurmë. Pa zhurmë e pa bujë. Bën shumë zhurmë. E shpallën me zhurmë. – [FJALORI I GJUHËS SHQIPE]¹

Zhurma Tingulli dhe Zëri

Zhurma Tingulli dhe Zëri janë koncepte të lidhura, por ato kanë kuptime të dallueshme:

• Tingulli i referohet dridhjeve që udhëtojnë nëpër ajër ose një medium tjetër dhe mund të dëgjohen kur arrijnë në veshin e një personi.
• Zëri i referohet në mënyrë specifike tingullit të prodhuar nga njerëzit.
• Zhurma, është çdo tingull i padëshiruar, është tingull që i mungon një cilësi e këndshme, është dukshëm i pakëndshëm ose ndërhyn në dëgjimin.

Zhurma është një fjalë që përdorim në të folurit e përditshëm për të përshkruar një tingull të padëshiruar. Edhe pse është në dukje i padëmshëm, ekspozimi i tepërt dhe i pamjaftueshëm ndaj zhurmës mund të ketë ndikim në shëndetin tonë, madje edhe pasoja të caktuara.

Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme të dimë se çfarë saktësisht konsiderohet zhurmë, cilat janë burimet e saj dhe si mund të mbrohemi nga pasojat e padëshiruara. Zbuloni më shumë më poshtë!

[Zhurma është tingull, kryesisht tingull i padëshiruar, i paqëllimshëm ose i dëmshëm i konsideruar i pakëndshëm, i lartë ose përçarës për aftësitë mendore ose të dëgjimit. Nga pikëpamja e fizikës, nuk ka dallim midis zhurmës dhe tingullit të dëshiruar, pasi të dyja janë dridhje përmes një mediumi, si ajri ose uji. Dallimi lind kur truri merr dhe percepton një tingull. Zhurma akustike është çdo tingull në fushën akustike, qoftë i qëllimshëm (p.sh., muzikë ose fjala) ose i paqëllimshëm. Në të kundërt, zhurma në elektronikë mund të mos dëgjohet në veshin e njeriut dhe mund të kërkojë instrumente për zbulim.]²

[Ndotja akustike, ose ndotja e zërit, është përhapja e zhurmës ose zërit me efekte të mundshme të dëmshme tek njerëzit dhe kafshët. Burimi i zhurmës së jashtme në mbarë botën shkaktohet kryesisht nga makinat, sistemet e transportit dhe përhapjes. Planifikimi i dobët urban mund të shkaktojë shpërbërje ose ndotje të zhurmës, ndërtesat industriale dhe banimi krah për krah mund të rezultojnë në ndotje akustike në zonat e banuara. Disa nga burimet kryesore të zhurmës në zonat e banuara përfshijnë muzikën me zë të lartë, transportin (trafik, hekurudha, aeroplanë, etj.), mirëmbajtjen e kujdesit për lëndinën, ndërtimin, gjeneratorët elektrikë, turbinat e erës, shpërthimet dhe njerëzit.]³

A janë tingulli dhe zhurma e njëjta gjë?

Në nivel shkencor, tingulli dhe zhurma janë teknikisht të njëjta – ato janë dridhje në ajër (ose në ujë) që ne marrim me veshët tanë. Sa më të mëdha të jenë valët (amplitudën e tyre), aq më të forta janë dridhjet dhe aq më i fortë është tingulli. Megjithatë, tingulli është diçka që dëgjojmë në përgjithësi. Zhurma është diçka që ne mund ta dëgjojmë, por jo domosdoshmërisht duam ta dëgjojmë.

Çfarë është zhurma dhe cilat janë karakteristikat kryesore të saj?

Siç e kemi thënë, çdo tingull që shkakton shqetësim ose na shpërqendron në diçka konsiderohet zhurmë. Zhurma konsiderohet gjithashtu të jetë çdo efekt i dëmshëm i zërit në trupin e njeriut. Në ditët e sotme, dhe veçanërisht në qytetet e mëdha, është një nga modelet themelore të dëmtimit shëndetësor.

Karakteristika të caktuara të zhurmës përcaktojnë se si njerëzit e perceptojnë zhurmën, si reagojnë ndaj saj dhe cilat janë efektet e saj të mundshme.

1. Intensiteti: Matet në decibel (dB) dhe përfaqëson volumin e zërit. Një intensitet më i lartë i zërit rezulton në decibel më të lartë dhe zakonisht perceptohet si një tingull më i lartë.
2. Frekuenca e zërit: Matet në hertz (Hz) dhe i referohet shpejtësisë së lëkundjes së një vale zanore. Frekuencat e larta shoqërohen me tone të larta, ndërsa frekuencat e ulëta shoqërohen me tone të ulëta. Veshi i njeriut mund të dëgjojë frekuenca midis afërsisht 20 Hz dhe 20,000 Hz.
3. Kohëzgjatja: I referohet sasisë së kohës gjatë së cilës është i pranishëm një nivel i caktuar tingulli. Zhurma mund të jetë e vazhdueshme ose me ndërprerje, që do të thotë se ndodh në intervale.
4. Ekuilibri i zërit: I referohet shpërndarjes së energjisë së zërit në një hapësirë. Shpërndarja jo e duhur e zërit mund të çojë në efekte të pakëndshme, të tilla si jehona e theksuar ose tingull i pabarabartë.
5. Drejtpërdrejtësia: I referohet nëse tingulli vjen drejtpërdrejt nga burimi ose reflektohet nga sipërfaqet përreth përpara se të arrijë te dëgjuesi. Kjo mund të ndikojë në perceptimin e qartësisë dhe distancës së burimit të zërit.

Burimet e zhurmës – si ndodh zhurma?

Ka lloje të ndryshme të zhurmës, domethënë vjen nga burime të ndryshme. Më poshtë janë disa nga burimet më të zakonshme.

Dridhja fizike: Shpesh ndodh si rezultat i dridhjes fizike të një materiali ose objekti. Kur objektet lëvizin ose dridhen, të tilla si motorët, makinat ose instrumentet e zërit, ato krijojnë lëkundje në ajër që ne i perceptojmë si tingull.

Trafiku: Burimet e trafikut, të tilla si makinat, kamionët, avionët dhe hekurudhat, gjenerojnë tinguj ndërsa lëvizin. Motorët, gomat që rrotullohen në sipërfaqe dhe rezistenca e ajrit janë vetëm disa nga faktorët që kontribuojnë në zhurmën e trafikut.

Proceset industriale: Aktivitetet industriale, të tilla si prodhimi i fabrikës, funksionimi i makinerive, puna e ndërtimit dhe përdorimi i pajisjeve të rënda, mund të jenë burime zhurme. Kjo lloj zhurme shpesh mund të jetë më intensive dhe e vazhdueshme.

Aktivitetet e përditshme shtëpiake: Pajisjet e zakonshme shtëpiake, të tilla si kondicionerët, frigoriferët, lavatriçet dhe fshesat me korrent, prodhojnë një nivel të caktuar zhurme gjatë funksionimit të tyre. Megjithëse këto pajisje zakonisht nuk prodhojnë tinguj me intensitet të lartë, efekti i tyre kumulativ mund të kontribuojë në rritjen e niveleve të zhurmës në mjedisin e shtëpisë.

Burimet natyrore të zhurmës: Të tilla si bubullima, era, dallgët në det dhe fenomene të tjera natyrore. Megjithëse këta tinguj zakonisht nuk konsiderohen të padëshirueshëm, ato mund të kontribuojnë në nivelin e përgjithshëm të zhurmës së ambientit në mjedise të caktuara.

Aktivitetet njerëzore: Aktivitete të tilla si koncertet, ngjarjet sportive, festat apo edhe bisedat me zë të lartë mund të gjenerojnë gjithashtu zhurmë që mund të jetë një bezdi për mjedisin.

Efektet e dëmshme të zhurmës

– cilën zhurmë e konsiderojmë të dëmshme?

Zhurma e dëmshme është një tingull që mund të shkaktojë probleme të caktuara shëndetësore. Ndikimi i zhurmës tek një person mund të ketë pasoja për mirëqenien e tij fizike dhe psikologjike.

Nuk ka një prag universal për intensitetin e zhurmës përtej të cilit ajo bëhet e dëmshme, pasi perceptimi dhe ndjeshmëria ndaj zhurmës ndryshojnë midis individëve.

Në përgjithësi, mund të thuhet se ekspozimi ndaj tingujve që janë konstantë dhe arrijnë në më shumë se 85 dB mund të jetë i dëmshëm për dëgjimin nëse zgjat më shumë se tetë orë në ditë. Ekspozimi ndaj tingujve të papritur mbi 120 dB mund të shkaktojë dëme edhe pas ekspozimit afatshkurtër.

Zhurma në vendin e punës, si zhurma e fabrikës ose zhurma nga makinat e zyrës, mund të jetë e dëmshme për punonjësit dhe të ndikojë në shëndetin dhe produktivitetin e tyre.

Megjithëse tingujt me frekuencë të ulët shpesh nuk janë aq të lartë sa tingujt me frekuencë të lartë, ato mund të jenë thellësisht shpërqendruese dhe më të vështira për t’u izoluar.

Zhurma e pandërprerë, si ajo nga impiantet industriale, trafiku ose aeroplanët, shpesh shkakton lodhje dhe zhgënjim.

Megjithatë, siç e kemi thënë tashmë, është e rëndësishme të merret parasysh se disa individë mund të përjetojnë shqetësime dhe efekte negative edhe në nivele më të ulëta të zhurmës, nëse janë më të ndjeshëm. Ndjeshmëria, kohëzgjatja e ekspozimit dhe konteksti janë faktorë që përcaktojnë se kur zhurma bëhet e dëmshme.

Për t’ju dhënë një ide të përafërt se çfarë konsiderohet zhurmë dhe sa e fortë duhet të jetë për të pasur një efekt, këtu është një tabelë që tregon tingujt e famshëm dhe volumin e tyre në decibel.

Si e matim tingullin?

Tingulli matet në decibel (dB)⁴. Decibeli⁵ është emëruar sipas Alexander Graham Bell⁶ shkencëtar dhe shpikësi i telefonit. Decibeli (Simboli: dB) është një njësi matëse⁷ relative e barabartë me një të dhjetën e bel (B). Njësia shpreh një ndryshim relativ ose një vlerë absolute. Tabelat në artikujt; 1.Si matet tingulli, 2.Intensiteti i tingullit dhe Dallimet 3.Tingulli dhe Zhurma – Cili është ndryshimi? shprehen në dB.

Intensitetet e zhurmave në disa mjedise:

• Laboratore të akustikës 10 dB
• Pragu i dëgjimit 16 dB
• Mjedise shumë të qeta 20 dB
• Pyje të qeta 30 dB
• Intensitet i zërit në biblotekë 40 dB
• Intensitet i zërit gjatë bashkëbisedimit 50-60 dB
• Zhurma në mesditë 70 dB
• Motori i Automobilit 86 dB
• Trafik shumë i dendur i automobilave në udhekryq 90 dB
• Çekiç pneumatik 100 dB
• Aeroplani në fluturim 300 m larg 120 dB
• Aeroplani në ulje rreth 50 m larg 140 dB
• –

Zhurma dhe shëndeti i njeriut

Zhurmat e padëshiruara shkaktojnë sëmundje në shëndetin e Njeriut. Trafiku i mjeteve transportuese dhe komunikuese sot është më i zhurmshëm krahasuar me disa dekada më parë dhe po shtohen gjithnjë e më shumë, kërkimet që tregojnë se zhurmat e shumta shkaktojnë stres dhe sëmundje të lidhura me të si sëmundjet e zemrës dhe problemet me gjumin, nervozën, depresionin, infarkte, hipertensioni, e tjera janë disa nga sëmundjet ku zhurma ka ndikim negativ.

Nivelet e larta të zhurmës mund të kontribuojnë në efektet kardiovaskulare tek njerëzit dhe një rritje të incidencës së sëmundjes së arterieve koronare. Tek kafshët, zhurma mund të rrisë rrezikun e vdekjes duke ndryshuar zbulimin dhe shmangien e grabitqarëve ose gjahut, të ndërhyjë në riprodhimin dhe lundrimin dhe të kontribuojë në humbjen e përhershme të dëgjimit.

Disa nga efektet negative të zhurmave në shëndetin e njeriut⁸

• Dhimbje dhe lodhje në ndëgjim
• Dëmtim të sistemit të ndëgjimit duke përfshirë dhe zhurmat në vesh
• Mërzi (prishje e humorit)
• Ndryshime në mënyrën e të sjellurit në jetën e përditshme (agresivitet, pazotësi, mësheftësi)
• Frenim në shpëjtësinë e komunikimit
• Shqetësime në gjumë dhe gjithë pasojat e kesaj
• Efektet kondiovaskulore
• Ndryshime hormonale (hormonet që shkaktojne stresin dhe pasojet e mundëshme të tyre në metabolizmin e njeriut, në të ushqyerit ) dhe sistemi imunitar
• Mënyra e të sjellurit në punë dhe në shkollë.

Vlerat minimale të pranueshme për intensitetin e zhurmave në vendet OKB-së, sipas OBSH-së janë⁹ për ditën 50-55 dB dhe për natën 30 dB. nga Zhurma -OBSH (WHO).¹⁰

• Zhurmat me intensitet 80 dB shkaktojnë dëmtime të sistemit të ndëgjimit.
• Zhurmat me intensitet mbi 100-120 dB shkaktojnë dhimbje dhe dëmtim të shpejt të sistemit të ndëgjimit.

–

Kufizimet e Zhurmës

Sot në shumë vende ekzistojnë një sëre masash që kufizojnë efektet negative të zhurmave. Kufizime ligjore të cilat nuk lejojnë të tejkalohen vlerat normal të intensitetit të zhurmave (50-55 dB). Këtu hyjne rregulla të caktuara por, trafiku në mënyrë të veçante për udhëkryqet, lëvizjen e makinave me tonazh të madh, vendosjen e kufizuesve të zhurmave në autostrada si dhe normat e lejuara të shpejtësisë së automobileve, cilësisë së gomave dhe autostrades, eleminimin e gazrave të djegur (oksid karboni). Në zbatimin e teknologjive të cilat eleminojnë ose minimizojnë nivelin e zhurmave në mjedise të mbyllura në institucione, lokale, vende publike, e tjera…

Në Republikën e Kosovës është në përdorim LIGJI NR. 02/L-102 PËR MBROJTJEN NGA ZHURMA që mund të lexohet apo shkarkohet me link.¹¹

–

Referenca

1. FJALORI I GJUHËS SHQIPE ↩︎
2. Noise – Wikipedia ↩︎
3. Noise pollution – Wikipedia ↩︎
4. dB: What is a decibel? ↩︎
5. Decibeli – Wikipedia ↩︎
6. Canada’s Walk of Fame | Inductees | Alexander Graham Bell ↩︎
7. Njësia matëse – Wikipedia ↩︎
8. iv-disa-nga-efektet-negative-te-zhurmave-ne-shendetin-e-njeriut-l.jpg (1024×768) ↩︎
9. Guidance on environmental noise ↩︎
10. Zhurma ↩︎
11. LIGJI NR. 02/L-102 PËR MBROJTJEN NGA ZHURMA ↩︎