Zëri është tingull i prodhuar nga fyti i njeriut ose kafshëve, domethënë një organ vokal, fonacioni (laring). Ndonjëherë zëri është një sinonim për zhurmën, goditjen, eksplodimin, gjëmimin, zëri i topit, bubullima dhe të ngjashme.
Përveç laringut, edhe organet e sistemit të frymëmarrjes dhe tretjes marrin pjesë në zërin e njeriut. Sipas mënyrës se si prodhohet zëri, fyti i njeriut është i ngjashëm me instrumentet e frymës: rrymat e ajrit të zhvendosura nga mushkëritë bën që kordat vokale të dridhen (dridhen), dhe faringu dhe zgavra e gojës kanë funksionin e rezonatorëve.
Laringu juaj është një tub i zbrazët në mes të qafës, pak mbi trakenë dhe ezofagun. Kjo ju bën të mundur të bëni tinguj, prandaj quhet edhe kutia juaj e zërit. Gjithashtu lejon ajrin të kalojë nga fyti në trakea dhe në mushkëri. – Larynx (Voice Box): Anatomy & Function]1
Karakteristikat themelore të zërit janë: volumi, lartësia dhe ngjyra. Në varësi të shpejtësisë së vibrimit të kordave vokale, prodhohen tinguj më të fortë ose më të qetë, dhe në varësi të tensionit dhe gjatësisë së tyre, tone më të larta ose më të ulëta.
Zëri njerëzor konsiston në tingullin e prodhuar nga një njeri duke përdorur kordat vokale, për të folur, për të kënduar, për të qeshur, për të qarë, për të bërtitur etj. Mekanizmi pë prodhimin e ketij tingulli ndahet në tre pjesë; mushkëria, kordat vokale në laring, dhe artikulatorët. Mushkëria (‘pompa’) duhet të prodhojë rryma ajri dhe presion ajror për të vibruar kordat vokale (ky presion ajror është karburanti i zërit).2
Kuptimi i fjalës Zë
Fjalën zë mund ta kuptojmë në dy kuptime në atë fizike dhe atë fiziologjike. Ne kuptimin fizik kjo fjalë ka të bëjë me energji e cila duke u përhapur në mjedisin e dhënë në hapësirë në veshin e njeriut shkakton ndëgjim ndërsa në kuptimin fiziologjik fjala zë do të thotë dëgjim.
Çdo trup që lëkundet mund të shërbej për burim të valëve mekanike. Valet e zërit janë valë gjatësore (longitudionale) dhe kanë frekuenca prej 16Hz deri në 20kHz. Valët mekanike që janë frekuenca nën 16kHz quhen infra-valë, përkatësisht infrazë, ndërsa valët me frekuenca mbi 20kHz e deri në disa MHz quhen ultra-valë perkatesisht ultrazë.
Zëri është pjesë e tingullit dhe zhurmës që prodhohet në natyrë.
Dëgjimi i zërit në rangun e tingullit -imazh.
Valët e zërit krijohen kur nën veprimin e ndonjë trupi lëkundës , që jep çrregullim të ekuilibrit të molekulave të ndonje mesi elastik. Lëkundja e molekulave bëhet rreth pocizionit të ekuilibrit duke përcjell ndërrimet e shtypjes dhe dendësisë të cilët krijojnë valë akustike që përhapen me shpejtësi të caktuar.
Për burim të valëve të zërit merren : telat e tërhequr, shkopinjtë, gypat e ajrit, pllakat, membranat akustike e tjera. Valët akustike përhapen në të gjitha mjediset ku ka gaze, lëngje, molekula përveq në vakuum.
ZËm. nga FJALORI I GJUHËS SHQIPE3
1. Tingull a tërësi tingujsh që prodhohen në grykën e njeriut nga dridhja e disa tejzave gjatë kalimit të rrymës së ajrit nëpër to; të folur me anë të këtyre tingujve të nyjëtuar. Zë i lartë (i ulët, i dobët, i qartë). Zë i hollë (i trashë). Zë burrëror (fëminor). Zë i ngjirur. Zë i ëmbël (i dashur, përkëdhelës, lutës). Zëra të gëzueshëm. Zë i ashpër (urdhërues). Zëra të rinjsh (fëmijësh). Zë gruaje (burri). Me një fije zëri. Fliste me zë të shuar (të mbytur, të dredhur, të shtruar, të butë, të ftohtë, të ngrohtë, të këputur, të mekur). Flet me zë të prerë. Me sa i hante (i punonte) zëri. Çjerr zërin bërtet sa i ikën zëri. Ngre (ul) zërin. Qëroj (pastroj) zërin. Iu mor (iu këput, iu mek) zëri. Iu pre (iu zu) zëri. Iu shqye (iu var) zëri u ngjir. Iu trash zëri. Lexon (mëson) me (pa) zë. Përgjigjet me zë e jep përgjigjen me gojë, jo me shkrim. Qante me (pa) zë. E njoh nga zëri (e njoh në zë). Nuk i dëgjohet fare zëri. Nuk ia dëgjoi më zërin. E mbytën zërin e tij. E thirri me zë. Thërriste me sa zë që kishte. I mbeti zëri në grykë. Zëri përhapet me anën e ajrit. Bërtitën me një zë bërtitën së bashku, njëkohësisht.
Në gjuhësi, zëri është segmenti më i vogël i njohur i të folurit. Është njësia më e vogël e të folurit që mund të përsëritet ose zëvendësohet. Zëri lidhet me besimet tona, dëshirën për të komunikuar diçka në një mënyrë të caktuar, por edhe me emocionet. Në shumicën e njerëzve, ndikohet drejtpërdrejt nga gjendja emocionale, kështu që ne mund të dallojmë nga zëri nëse dikush është i emocionuar, i zemëruar, i trishtuar apo i frikësuar.4
Zëri është një tingull i prodhuar nga njeriu duke moduluar rrjedhën e ajrit nga mushkëritë me ndihmën e kordave vokale. Është një komponent themelor i të folurit, i pavarur nga gjuha e folur. Në akustikën subjektive, karakterizohet nga lartësia, vëllimi dhe ngjyra, dhe në akustikën objektive, nga frekuenca, intensiteti dhe përbërja spektrale. Ai përbëhet nga një ton bazë i prodhuar nga kordat vokale, të cilat amplifikohen ose mbyten në kalimin supralaringeal (zgavra e rezonancës së faringut, buzëve dhe hundës), e cila, së bashku me mënyrën se si dridhen kordat vokale, përcakton timbrin e zërit.5
Kordat vokale (zanore) ilustrim -imazh1.
Struktura e zërit
Një zë është një tingull që prodhohet nga dridhja e telave vokalë në fyt. Këto dridhje prodhojnë valë zanore që transmetohen më tej përmes ajrit dhe krijojnë tingull. Kordat vokale janë palosje muskulore të vendosura në fyt, të cilat mund të kontraktohen dhe relaksohen për të prodhuar tone dhe tinguj të ndryshëm.
Zëri në tërësi, është një dukuri akustike, i cili ngërthen në vete veçantitë e tij. Te fenomeni i lartësisë së zërit dallojmë përjetime subjektive nga ana jonë, që në jetën e përditshme i njohim si zë i hollë apo zë i trashë. Sa i përket ngjyrës së zërit, si përjetim subjektiv mund të konsiderohet melodiciteti i zërit. Ndërsa te intensiteti i zërit, si përjetim subjektiv dallohet qartë fuqia e zërit, e cila pothuajse gjithmonë është e ndryshme.6
Funksionet zanore
Zëri luan një rol të rëndësishëm në komunikimin midis njerëzve. Mundëson shprehjen e mendimeve, ndjenjave dhe ideve. Me ndihmën e zërit, njerëzit mund të komunikojnë verbalisht, duke transmetuar informacion dhe duke shprehur nevojat e tyre. Gjithashtu, zëri përdoret në art, si një mjet për të shprehur dhe interpretuar muzikën dhe këngën.
Zëra të ndryshëm
Çdo person ka një zë unik që është i ndryshëm nga të tjerët. Ky është rezultat i një kombinimi të faktorëve gjenetikë, anatomisë së fytit dhe zgavrës së gojës, si dhe mënyrës se si një person përdor zërin e tij. Njerëz të ndryshëm mund të kenë ngjyra të ndryshme zëri, intonacion, volum dhe tonalitet.
Zëri muzikor
Në muzikë, zëri përdoret si instrument për të performuar melodi dhe këngë. Ekzistojnë lloje të ndryshme zërash, të tilla si soprano, alto, tenor dhe bas, të cilat përdoren në kore dhe opera. Gjithashtu, disa njerëz kanë aftësi të veçanta në përdorimin e zërit të tyre, si këngëtarët që mund të arrijnë tone të larta ose kanë një gamë të madhe vokale.
Ruajtja e një zëri të shëndetshëm
Për të mbajtur një zë të shëndetshëm, është e rëndësishme të kujdeseni për kordat vokale dhe fytin. Kjo përfshin shmangien e pirjes së duhanit, pirjen e lëngjeve të mjaftueshme, shmangien e tendosjes së tepërt të zërit dhe praktikimin e teknikave të frymëmarrjes dhe vokalit rregullisht. Është gjithashtu e rëndësishme të shihni një specialist zëri, si një foniatër ose logoped, nëse lind ndonjë problem me zërin.
Kordat vokale lëkunden dhe ajri kalon nëpër korda nga mushkëritë për të prodhuar zërin e zërin. Tingulli pastaj dërgohet përmes fytit, hundës dhe gojës, duke i dhënë tingullin “rezonancë”. Tingulli i zërit të secilit person përcaktohet nga madhësia dhe forma e litarëve të zërit dhe madhësia dhe forma e fytit, hundës dhe gojës. Çrregullimet e kordonit vokal ndikojnë në kordat e zërit.7
Përfundim
Zëri është një aspekt i rëndësishëm i komunikimit dhe shprehjes njerëzore. Mundëson interpretimin e muzikës, shprehjen e mendimeve dhe ndjenjave dhe transmetimin e informacionit. Çdo individ ka një zë unik që është i ndryshëm nga të tjerët dhe mbajtja e një zëri të shëndetshëm është e rëndësishme për funksionimin e tij të duhur.
–
Referenca
