Qytetërimet më të vjetra të botës dhe pse kanë rëndësi edhe sot

Që nga zemra e Mesopotamisë e deri në lartësitë e Perandorisë Romake, qytetërimet e lashta kanë lënë gjurmë të pashlyeshme në botë. Risitë e tyre në bujqësi, arkitekturë, shkrim dhe qeverisje hodhën themelet për shoqërinë moderne.

Qytetërimet më të vjetra të gjalla kanë bërë një ndryshim dhe kanë lënë një trashëgimi të përhershme për të formuar shoqëritë moderne të sotme. Me risitë e tyre, ata filluan praktika të tilla si bujqësia, arkitektura, shkenca dhe qeverisja. Ata shpikën sistemet e hershme të shkrimit, qytetet dhe strukturat shoqërore që modeluan botën e sotme. Janë këto kultura që sigurojnë themelet për një pjesë të madhe të jetës bashkëkohore- që nga sistemet e ligjit e deri te risitë teknologjike. Mbetjet e tyre kulturore dhe filozofike na kujtojnë rrugët në të cilat përparimi njerëzor gjen vendin e vet dhe nevojën për të ruajtur dhe studiuar trashëgiminë tonë kolektive. Mesopotamia – Wikipedia (¹).

Qytetërimi i Mesopotamisë

Mesopotamia, shpesh e njohur si djepi i qytetërimit, u shfaq rreth vitit 3500 p.e.s. përgjatë rripit pjellor midis lumenjve Tigër dhe Eufrat, në atë që tani është Iraku. Ky qytetërim ndërtoi shoqëritë e para urbane, zhvilloi sisteme të tilla të përparuara shkrimi si kuneiforme dhe tregoi përparime të jashtëzakonshme në ligj, të tilla si të përfaqësuara nga Kodi i Hamurabit. Mesopotamianët mahnitën botën me suksesin e tyre në matematikë, astronomi dhe arkitekturë, duke projektuar, për shembull, zigurat. Shpikjet e tyre në bujqësi, veçanërisht vaditja, e ngjeshën shoqërinë njerëzore në mënyrë siginificante dhe hapën rrugën për qytetërimet e mëvonshme. Mesopotamia: Djepi i qytetërimit dhe ndikimet e tij në botën moderne (²).

Ideja e Mesopotamisë, e ka dehur për shekuj me radhë Perëndimin. Alastair Sooke, hedh një vështrim mbi qytetërimin ku u formësua pjesa dërrmuese e kulturës moderne. MESOPOTAMIA / Vendi i lashtë, atje ku filloi historia (³).

–

Qytetërimi i lashtë egjiptian

Qytetërimi i lashtë egjiptian besohet të ketë ndodhur rreth vitit 3100 pp. e.s. përgjatë lumit Nil. Egjipti është i njohur për arkitekturën monumentale, veçanërisht për piramidat dhe përparimin e mrekullueshëm në matematikë, mjekësi dhe inxhinieri. Egjiptianët krijuan një sistem të avancuar shkrimi të hieroglifeve dhe një kalendar të vendosur sipas cikleve hënore dhe diellore. Këto besime dhe praktika fetare, të cilat ishin të gjitha në lidhje me perënditë dhe jetën e përtejme, do të thoshte se vepra e tyre e artit dhe kultura e tyre diktoheshin gjerësisht nga ata që thoshin studiues. Faraonët e tyre dhe perandoritë mbresëlënëse janë bërë fenerë lavdie për historianët dhe arkeologët që t’i hedhin sytë edhe sot. Kultura egjiptiane: Nga shkëlqimi i së kaluarës tek ndikimi i saj sot (⁴).

Sfinksi i Madh dhe Piramidat e Gizës janë dy nga simbolet më të njohura të qytetërimit të lashtë egjiptian. Egjipti i lashtë – Wikipedia (⁵).

Qytetërimi i Luginës së Indusit

Qytetërimi i Luginës së Indusit, që lulëzon rreth vitit 3300 pp. e.s. në Pakistanin e sotëm dhe në veriperëndim të Indisë që shkëlqeu në planifikimin dhe arkitekturën e qytetit. Qytetet Harapa dhe Mohenjo-Daro kishin rrugë të shtruara, sistem kullimi dhe hambarë për ruajtjen e drithit. Njerëzit e këtij qytetërimi ishin ekspertë në aktivitetet metalurgjike dhe artizanët e shkëlqyer në bërjen e zbukurimeve dhe qeramikës. Ende shumë gjëra janë për t’u ditur për skenarin e Indusit dhe strukturën sociale të qytetërimit. Rënia e qytetërimit gjatë vitit 1900 p.e.s. mbetet një fushë kërkimi dhe debati, prandaj mistika e tij është edhe më interesante. Indus Valley Civilisation – Wikipedia (⁶).

Qytetërimi i Luginës së Indusit – faktet e Qytetërimit të Luginës së Indusit që këtu do të mësojmë për gjëra si lloji i shkrimit të përdorur nga njerëzit e Indusit, teoritë e paraqitura rreth rënies së këtij qytetërimi të madh etj.

Qytetërimi kinez

Qytetërimi kinez, me origjinën e tij rreth vitit 2070 pp. e.s. nën dinastinë Xia, është një nga kulturat më të vjetra të vazhdueshme në botë. Gjatë mijëvjeçarëve, ajo ka parë ngritjen dhe rënien e dinastive të shumta, duke kontribuar secila në historinë, filozofinë dhe novacionin e saj të pasur. Kina e lashtë futi shpikje novatore si letra, baruti dhe busulla. Konfucianizmi dhe Taoizmi, dy tradita të mëdha filozofike, u shfaqën, duke ndikuar thellë në shoqërinë dhe kulturën kineze. Muri i Madh dhe Ushtria e Terrakotës qëndrojnë si dëshmi e madhështisë së saj arkitekturore dhe fuqisë perandorake. Kultura Mijëvjeçare e Kinës: Historia, Filozofia dhe Traditat (⁷).

–

Qytetërimi Maja

Maja, i filluar rreth vitit 2600 p.e.s. në Amerikën Qendrore, është i famshëm për njohuritë e avancuara në matematikë, astronomi dhe bujqësi. Majat ndërtuan qytet-shtete mbresëlënëse me piramida, pallate dhe qendra ceremoniale. Sistemi i tyre i ndërlikuar kalendarik dhe shkrimi hieroglife janë arritje të jashtëzakonshme. Qytetërimi lulëzoi deri rreth vitit 900 të e.s., kur shumë nga qytetet e tij u braktisën në mënyrë misterioze. Majat lanë një trashëgimi të qëndrueshme nëpërmjet arkitekturës së tyre monumentale dhe kontributeve në fusha të ndryshme të dijes, aspekte ende të studiuara dhe admiruara sot. Maya civilization – Wikipedia (⁸).

Qytetërimi i lashtë grek

Qytetërimi i lashtë grek filloi diku rreth vitit 800 pp. e.s. Ky qytetërim është mjaft i njohur për shkak të kontributit të tij të pamasë në filozofi, art, politikë dhe shkencë. Grekët në fakt hodhën themelet e lashta të filozofisë perëndimore nga mendimtarët Sokrati, Platoni dhe Aristoteli. Ata gjithashtu lindën demokracinë në Athinë. Grekët janë nderuar nëpërmjet arkitekturës greke në Parthenon dhe veprat dhe drama e tyre letrare kanë lënë një gjurmë të përjetshme në botën perëndimore. Lojrat Olimpike i gjurmojnë rrënjët e saj në Greqinë e lashtë, duke vazhduar një trashëgimi të atletikës dhe konkurrencës. Greqia e lashtë – Wikipedia (⁹).

Partenoni, një tempull i dedikuar për Atenën, i gjendur në Akropolis në Athinë, është një nga simbolet më të përfaqësuar të kulturës dhe sofistikimit të helenëve të lashtë.

Akropoli i Athinës siç shihet nga mali Likabetus. Kodra e Nimfave e pyllëzuar është gjysmë e dukshme në të djathtë, dhe Kodra Filopapos në të majtë, menjëherë pas. Monumenti i Filopapos qëndron aty ku në sfondin e largët bregdeti i Peloponezit takon ujërat e Gjirit Saronik.

Qytetërimi romak

Qytetërimi romak, i themeluar në vitin 753 pp. e.s., filloi si një qytet-shtet i vogël, por u bë një perandori e gjerë që riformatoi pjesën më të madhe të Evropës dhe Mesdheut. Ato janë gjithashtu të njohura për novacionet inxhinierike. Romakët ndërtuan autostrada të gjata, akuedukte dhe struktura madhështore të Koloseut. Pothuajse të gjitha sistemet ligjore moderne i kanë rrënjët në ligjin romak dhe sistemet e qeverisjes. Shumë gjuhë moderne janë përkthime të drejtpërdrejta nga latinishtja, gjuha e Romës. Arti, letërsia dhe filozofia romake kanë ndikuar shumë në kulturën perëndimore, duke e bërë Romën një nga qytetërimet më të rëndësishme në histori. Perandoria Romake – Wikipedia (¹⁰).

Tabloja e sotme e Koloseut Romak. Në kohën romake, amfiteatri u quajt amfiteatri flavian sipas emrit të mesëm të perandorit Titus Flavius Vespasianus.

e tjera.

–

Referenca:

1. Mesopotamia – Wikipedia ↩︎
2. Mesopotamia: Djepi i qytetërimit dhe ndikimet e tij në botën moderne ↩︎
3. MESOPOTAMIA / Vendi i lashtë, atje ku filloi historia – DijaSot ↩︎
4. Kultura egjiptiane: Nga shkëlqimi i së kaluarës tek ndikimi i saj sot ↩︎
5. Egjipti i lashtë – Wikipedia ↩︎
6. Indus Valley Civilisation – Wikipedia ↩︎
7. Kultura Mijëvjeçare e Kinës: Historia, Filozofia dhe Traditat ↩︎
8. Maya civilization – Wikipedia ↩︎
9. Greqia e lashtë – Wikipedia ↩︎
10. Perandoria Romake – Wikipedia ↩︎