Qytetërimi Minoan ishte një kulturë e epokës së bronzit e cila ishte e përqendruar në ishullin e Kretës nga afërsisht viti 3000 p.e.s., deri në vitin 1100 p.e.s.. I njohur për arkitekturën e tij monumentale dhe artin energjik, dhe arti i tij i gjallë, i cili përfshinte afreske dhe qeramikë shpesh konsiderohet si qytetërimi i parë në Evropë. Rrënojat e pallateve minoane në Knossos dhe Faistos janë atraksione të njohura turistike.
Qytetërimi minoan lulëzoi në epokën e bronzit të mesëm në kulmin e tyre afërsishtë rreth vitit 1900 – deri 1450 pes) në ishullin e Kretës që ndodhet në Mesdheun lindor. Me artin dhe arkitekturën e tyre unike, dhe përhapjen e ideve të tyre përmes kontaktit me kultura të tjera në të gjithë Egjeun, minoanët dhanë një kontribut të rëndësishëm në zhvillimin e qytetërimit të Evropës.
Hieroglifet e Kretës janë një sistem shkrimi hieroglifik i përdorur në Kretën e hershme të epokës së bronzit, gjatë epokës minoane. Ajo i paraprin shkrimit Linear_A me rreth një shekulli, por dy sistemet e shkrimit vazhduan të përdoreshin paralelisht për pjesën më të madhe të historisë së tyre. Por ende mbetet të padeshifruara.
Konteksti historik
Qytetërimi minoan u shfaq gjatë epokës së bronzit të Egjeut, me kulmin e tij që ndodhi midis 1600 pes dhe 1450 pes. Ajo është emëruar pas mbretit legjendar Minos të Kretës, një figurë nga mitologjia greke. Qytetërimi karakterizohet nga qendrat e tij të sofistikuara urbane, rrjetet e gjera tregtare dhe arritjet e jashtëzakonshme artistike.-/1
Qytetërimi Minoan dhe lidhjet me kultura tjera -ilustrim2a
Qytetërimi është emëruar sipas mbretit legjendar Minos dhe luajti një rol të rëndësishëm në zhvillimin e kulturave të mëvonshme europiane. Pavarësisht përparimeve të tij, qytetërimi minoan ra në mënyrë misterioze rreth vitit 1450 pes, ndoshta për shkak të fatkeqësive natyrore ose pushtimeve.
[ Kreta u bë vendi kryesor i kulturës së epokës së bronzit në detin Egje, dhe në fakt ishte qendra e parë e qytetërimit të lartë në atë zonë, duke filluar nga fundi i mijëvjeçarit të 3-të para Krishtit. Duke arritur kulmin e tij rreth vitit 1600 para Krishtit dhe në fund të shekullit të 15-të, qytetërimi minoan ishte i shquar për qytetet dhe pallatet e tij të mëdha, tregtinë e tij të zgjeruar në të gjithë Levantin dhe më gjerë, dhe përdorimin e tij të shkrimit. Arti i tij i sofistikuar përfshinte vula të përpunuara, qeramikë (veçanërisht enët e famshme Kamáres me stilin e saj të dekorimit të lehtë në errësirë) dhe, mbi të gjitha, afreske delikate dhe të gjalla që gjenden në muret e pallatit. Këto afreske shfaqin skena laike dhe fetare, të tilla si kopshte magjike, majmunë dhe dhi të egra ose perëndesha të veshura me fantazi që dëshmojnë për fenë kryesisht matriarkale të minoanëve. Ndër motivet më të njohura të artit minoan janë gjarpri, simbol i perëndeshës dhe demi; Rituali i kërcimit me dema, i gjetur, për shembull, në vazot e kultit, duket se kishte një bazë fetare ose magjike.
Rreth vitit 1580 para Krishtit qytetërimi minoan filloi të përhapej në të gjithë Egjeun në ishujt fqinj dhe në kontinentin e Greqisë. Ndikimi kulturor minoan u reflektua në kulturën mikene të kontinentit, e cila filloi të përhapej në të gjithë Egjeun rreth vitit 1500 para Krishtit.
Nga mesi i shekullit të 15-të kultura e pallatit në Kretë u shkatërrua nga pushtuesit nga kontinenti. Ata krijuan një rend të ri në Kretë, me qendra në Knossos dhe Phaistos. Pas pushtimit, ishulli përjetoi një shkrirje të mrekullueshme të aftësive të Kretës dhe kontinentit. Periudha Minoane e vonë (rreth 1400–rreth 1100 para Krishtit), megjithatë, ishte një kohë e rënies së dukshme të fuqisë ekonomike dhe arritjeve estetike.] – Britannica/2
Karakteristikat kryesore
- Arkitektura dhe planifikimi urban: Minoanët ndërtuan komplekse të mëdha pallatiale, më i famshmi është Pallati i Knossos. Këto pallate shfaqnin dizajne të avancuara arkitekturore, duke përfshirë ndërtesa shumëkatëshe, sisteme të ndërlikuara hidraulike dhe afreske të përpunuara që përshkruajnë natyrën, ritualet dhe jetën e përditshme.
- Arti dhe kultura: Arti minoan është i njohur për afresket e tij të gjalla, qeramikën dhe objektet dekorative. Temat e zakonshme në artin e tyre përfshijnë jetën detare, natyrën dhe ritualet fetare , shpesh duke pasqyruar një shoqëri matriarkale me fokus në adhurimin e perëndeshës.”Afresku Toreador” i famshëm nga Knossos, që përshkruan kërcimin e demave, ilustron stilin e tyre artistik.
- Tregtia dhe ekonomia: Minoanët ishin tregtarë të aftë, duke krijuar rrugë të gjera tregtare detare që i lidhnin ata me Egjiptin, Levantin dhe ishujt e tjerë të Egjeut. Ata eksportonin mallra të tilla si vaj ulliri, verë dhe qeramikë, ndërsa importonin lëndë të para si metalet.
- Feja: Praktikat fetare minoane përfshinin adhurimin në vendet e shenjta dhe shpellat e shenjta.Provat sugjerojnë një panteon hyjnish, shpesh të përfaqësuara nga figura femërore, duke treguar një strukturë të mundshme matriarkale në shoqërinë e tyre.
Rënia dhe trashëgimia
Rënia e qytetërimit minoan rreth vitit 1450 pes është ende një temë debati midis historianëve. Faktorë të tillë si fatkeqësitë natyrore, pushtimet nga mikenasit dhe ndryshimet ekonomike mund të kenë kontribuar në rënien e tyre. Pavarësisht zhdukjes së tyre misterioze, minoanët lanë një trashëgimi të qëndrueshme që ndikoi në kulturën e mëvonshme greke, veçanërisht në art, arkitekturë dhe praktika tregtare./3
Minoanët njihen më së shumti për pallatet e tyre të jashtëzakonshme labirintike – më i madhi prej të cilëve, i vendosur në Knossos, supozohet se ishte vendi ku Tezeu vrau Minotaurin.
E tjera.
–
Referencat
