Në fund të shekullit të 24-të para Krishtit, Mesopotamia e lashtë u përfshi në një luftë të vazhdueshme se kush do ta bashkonte rajonin.
Nga hiri doli Sargoni i Akkadit, i cili bashkoi shumë qytete-shtete në Mesopotami dhe vlerësohet me themelimin e perandorisë së parë në historinë e regjistruar. Në nderim të jetës dhe trashëgimisë së tij, brezat e ardhshëm iu referuan atij si Sargoni i Madh.
Nga: History Defined By Carl Seaver: How Sargon of Akkad Created the World’s First Empire1
Jeta e hershme e Sargonit të Akkadit
Sargon ishte djali i paligjshëm i një babai të panjohur nga fshati Azupiranu dhe një priftëreshë sumeriane e perëndeshës së dashurisë. Statusi i tij i paligjshëm ishte një problem për nënën e tij, e cila e vendosi atë në një shportë në lumin Eufrat.
Sargon u gjet në lumë nga një kopshtar i quajtur Akki, i cili punonte për mbretin e Kishit, ur-Zababa2. Akki adoptoi Sargonin dhe me kalimin e viteve, Sargon u ngjit nëpër oborrin e Ur-Zababas derisa u bë kupmbajtësi i mbretit.
Tani mund të tingëllojë si puna më prestigjioze, por kupmbajtësit ishin veçanërisht të rëndësishëm. Helmimet ishin të zakonshme në këtë periudhë, kështu që kupmbajtësi kërkonte besimin absolut të mbretit. Ky pozicion prestigjioz do të ndihmonte në katapultimin e Sargonit në pushtet.
Uzurpimi i Ur-Zababa dhe pushtimi i Kishit
Rreth kësaj kohe, Mbreti i Ummës, Lugalzagesi, filloi të pushtonte shumë qytete-shtete të Sumerit. Përfundimisht, ai vendosi sytë e tij në shtëpinë e Sargonit në Kish.
Besimi i mbretit Ur-Zababa në Sargon hyri në lojë dhe ai u dërgua të bisedonte me Lugalzagesin. Megjithatë, në vend që të negocionin paqen, Lugalzagesi dhe Sargon komplotuan dhe rrëzuan qytetin e Kishit.
Pas disa vitesh bashkëqeverisje të Kishit, marrëdhënia midis Sargonit dhe Lugalzagesit u prish pasi Sargon supozohet se kishte një lidhje me gruan e Lugalzagesit.
Kjo thyerje rezultoi në një luftë civile ku Sargon doli fitimtar pas një beteje vendimtare. Lugalzagesi u ndalua nëpër rrugët e Kishit, u torturua, pastaj u ekzekutua. Sargon tani ishte zyrtarisht Mbreti i Kishit dhe vendosi vendet e tij në përfundimin e pushtimit të Sumerit që Lugalzagesi kishte filluar.
Formimi i Perandorisë së Parë
Puna e paraardhësit të tij në bashkimin e Sumerit u dha dividentë dhe Sargon pushtoi shpejt pjesën tjetër të Sumerit. Nga atje, ai vazhdoi të pushtonte Asirinë dhe Elamin. Përfundimisht, ai kontrolloi pjesën më të madhe të Gjysmëhënës Pjellore, një arritje që asnjë sundimtar tjetër nuk mund ta ëndërronte.
Sargon ishte një udhëheqës ushtarak shumë inovativ, duke shfrytëzuar shpikje dhe taktika të reja për të fituar 34 beteja gjatë jetës së tij (nuk ka të dhëna reale për ndonjë humbje). Një e madhe ishte adoptimi i harkut të përbërë, i cili mund të gjuante dy herë më larg dhe tre herë më fort se harku tradicional.
Taktikisht, ai ishte pionier i taktikave të reja si formacioni i falangës. Grupet e mbushura fort ushtarësh me shtiza dhe mburoja të mëdha kishin një avantazh të rëndësishëm ndaj formacioneve të lirshme të kundërshtarëve të tij. Gati 2,000 vjet më vonë, Aleksandri i Madh do ta përdorte këtë taktikë me efekt të madh në pushtimet e tij3.
Sargon themeloi qytetin e Akkad dhe e themeloi atë si kryeqytetin e tij. Ai më vonë themeloi qytetin e Babilonisë, i cili do të ishte një seli e rëndësishme e pushtetit në Mesopotami gjatë mbretërimit të Hamurabit.
Administrimi i Perandorisë së Parë
Pushtimi është i lehtë. Problemi i vërtetë për të fortët e parë që përpiqeshin të krijonin mbretëri të mëdha ishte administrimi i tyre.
Sargon e trajtoi këtë problem duke emëruar vetëm njerëzit e tij më të besuar për të administruar 65 qytetet që ai kontrollonte. Një mënyrë tjetër se si ai konsolidoi pushtetin ishte duke emëruar vajzën e tij Enheduanna si një priftëreshë e lartë e një prej hyjnive më të rëndësishme të rajonit, perëndinë e mençurisë.
Këto lëvizje lejuan Sargon të ruante ndikimin në perandori dhe ta ndalonte atë të shpërbëhej, si shumë paraardhës që u përpoqën të bënin të njëjtën gjë.
Shkrimi nga kjo periudhë tregon se Sargon pretendonte të ishte perandori i “katër qosheve të universit”, i cili shtrihej nga Deti Mesdhe në Gjirin Persik.
Perandoria Akadiane ndërtoi gjithashtu shërbimin e parë postar në botë, duke ushtruar burokracinë e saj në një shkallë të paparë kurrë më parë në historinë njerëzore. Përveç kësaj, ata ndërmorën përmirësime masive të infrastrukturës, shtrimin e rrugëve dhe krijimin e sistemeve masive të ujitjes.
Për më tepër, Sargon krijoi një ushtri të përhershme me kohë të plotë prej 5,400 personash të stacionuar në qytetin e Akkad. Vetëm kjo i dha atij një avantazh të madh ndaj subjekteve të tij.
Pavarësisht këtyre arritjeve të jashtëzakonshme, Perandoria Akadiane u përball me të njëjtat çështje me të cilat përballeshin edhe perandoritë më të zhvilluara si Roma. Nën Sargonin, populli ende u rebelua, duke rezultuar në shtypjen brutale të Sargonit të shumë kryengritjeve.
Sargon sundoi për 56 vjet, duke vdekur nga shkaqe natyrore në vitin 2,279 para Krishtit. Froni iu kalua djalit të tij Rimush, i cili sundoi për nëntë vjet përpara se t’ia kalonte vëllait të tij Manishtushu. Perandoria Akadiane zgjati për një shekull tjetër, para vitit 2,150 para Krishtit, kur Gutianët pushtuan Sumerin.
Pavarësisht perandorisë jetëshkurtër, emri i Sargonit do të transmetohej brez pas brezi, me asirianët dhe babilonasit që çimentuan statusin e tij si një perandor legjendar.
–
Reference
