Gruri

Gruri, është një grup i bimëve barishtore të egra që është zbutur dhe kultivuar gjerësisht për kokrrën e saj, që të përdoret në të ushqyerit e njerëzve në gjithë botën. Ka shumë lloje të grurit, në kuadët të gjinisë (Triticum L), lloje të barërave të drithërave të gjinisë Triticum (familja Poaceae), e më i kultivuari është gruri i zakonshëm (Triticum aestivum L. – gruri për bukë). Zbutja e kafshëve dhe bimëve në planetin Tokë u dha përparësi zhvillimit kulturave bimore të drithërave që fillimisht konsumoheshin në forma të ndryshme, duke përfshirë qull dhe bukë, dhe ishin elemente kryesore në shumë dieta të lashta.

Llojet e grurit kultivohen për drithërat e tyre, të cilat janë ushqime kryesore në mbarë botën. Llojet dhe hibridet e njohura të grurit përfshijnë grurin e zakonshëm më të rritur (Triticum aestivum), spelt, gurum, emmer, einkorn dhe Khorasan ose Kamut. Të dhënat arkeologjike sugjerojnë se gruri u kultivua për herë të parë në rajonet e Gjysmëhënës Pjellore rreth vitit 9600 para Krishtit.(¹)

Bima e grurit

Gruri është bimë njëvjeçare monokotiledone që bën pjesë në grupin e drithërave, fruti i tij shërben si ushqim. Për herë të parë është kultivuar në azin juglindore. Gruri është bimë e cila mbillet gjatë vjeshtës dhe verën e ardhshme jep frytet. Kërcelli është i ndarë në nyje dhe ndërnyje dhe në brendi i zbrazët. Gjethet janë të gjata me nervure paralele. Lulesa është kalli i përbërë. Fara e grurit përmban shumë albumine. Gruri paraqet ushqimin kryesor të njeriut. Nga farat e grurit përgatitet mielli, ndërsa kërcelli i thatë (kashta) përdoret për ushqimin e kafshëve shtëpiake. Sot ekzistojne me qindra sorta të grurit që përshtaten kushteve të ndryshme dhe menyrave të kultivimit.

[: Gruri është një nga kulturat më të vjetra dhe më të rëndësishme të drithërave. Nga mijëra varietete të njohura, më të rëndësishmet janë gruri i zakonshëm (Triticum aestivum), i përdorur për të bërë bukë; gruri i fortë (T. durum), i përdorur në prodhimin e makaronave (pasta ushqimore) si spageti dhe makarona; dhe gruri i klubit (T. compactum), një lloj më i butë, i përdorur për tortë, krisur, biskota, pasta dhe miell. Për më tepër, një pjesë e grurit përdoret nga industria për prodhimin e niseshtës, pastës, maltit, dekstrozės, glutenit, alkoolit dhe produkteve të tjera.

Bima e grurit ka gjethe dhe kërcell të gjatë të hollë që janë të zbrazëta në shumicën e varieteteve. Lulëzimet përbëhen nga një numër të ndryshëm lulesh të vogla, duke filluar nga 20 në 100. Lulet mbahen në grupe prej dy deri në gjashtë në struktura të njohura si spikelets, të cilat më vonë shërbejnë për të strehuar dy ose tre kokrrat e mëvonshme të prodhuara nga lulet. Megjithëse rritet në një gamë të gjerë klimash dhe tokash, gruri përshtatet më së miri në rajonet e buta me reshje midis 30 dhe 90 cm (12 dhe 36 inç). Gruri dimëror dhe pranveror janë dy llojet kryesore të të korrave, me ashpërsinë e dimrit që përcakton nëse kultivohet një lloj dimri apo pranvere. Gruri dimëror mbillet gjithmonë në vjeshtë; Gruri pranveror përgjithësisht mbillet në pranverë, por mund të mbillet në vjeshtë ku dimri është i butë.]²

Kokërra e grurit

Gruri është një kokërr drithërash nga specia Triticum, dhe është një nga kulturat më të vjetra dhe më të rëndësishme globalisht. Kultivohet kryesisht për drithërat e tij të ngrënshme, të cilat janë një ushqim kryesor në shumë kultura.

Kokërrat e Grurit -a1

Vlerat ushqyese të grurit

Përbërja ushqyese e kokrrës së grurit ndryshon disi me ndryshimet në klimë dhe tokës. Mesatarisht, bërthama përmban 12 për qind ujë, 70 për qind karbohidrate, 12 për qind proteina, 2 për qind yndyrë, 1.8 për qind minerale dhe 2.2 për qind fibra të papërpunuara. Tiamina, riboflavina, niacina dhe sasi të vogla të vitaminës A janë të pranishme, por proceset e bluarjes heqin shumicën e atyre lëndëve ushqyese me krundet dhe embrionin.

Vlera ushqyese për 100 g (³)

Gruri është një drithërë bazë në mbarë botën. Manaferrat e grurit të papërpunuar mund të bluhen në miell ose, duke përdorur vetëm grurë të fortë, mund të bluhen në bollgur; të mbirë dhe tharë duke krijuar malt; të grimcuara ose të prera në grurë të plasaritur; Të ziera (ose të ziera në avull), të tharë dhe të copëtuara në drithëra, pastaj të grimcuara në bulgur. Nëse gruri i papërpunuar thyhet në pjesë në mulli, lëvozhga e jashtme ose krundet hiqen. Gruri është një përbërës kryesor në ushqimet e pjekura, të tilla si buka, rrotulla, krisur, biskota, petulla, makarona, byrekë, pasta, pica, ëmbëlsira, biskota dhe kifle; në ushqime të skuqura, të tilla si donuts; në drithëra mëngjesi, lëng mishi, qull dhe muesli; në bollgur; dhe në pije të tilla si birrë, vodka dhe boza (një pije e fermentuar). Në prodhimin e produkteve të grurit, gluteni është i vlefshëm për të dhënë cilësi funksionale viskoelastike në brumë, duke mundësuar përgatitjen e ushqimeve të përpunuara si buka, petët dhe makaronat.

Mielli i grurit

Shumica e grurit që përdoret për ushqim kërkon përpunim. Kokrra pastrohet dhe më pas kushtëzohet nga shtimi i ujit në mënyrë që bërthama të ndahet siç duhet. Në bluarje, kokrra plasaritet dhe më pas kalon nëpër një sërë rrotullash. Ndërsa grimcat më të vogla shoshiten, grimcat më të trasha kalojnë te rula të tjerë për reduktim të mëtejshëm. Rreth 72 për qind e grurit të bluar rikuperohet si miell i bardhë. Mielli i bërë nga e gjithë bërthama quhet miell integral.

[: Pjesa më e madhe e miellit të grurit të prodhuar përdoret për prodhimin e bukës. Grurët e rritur në klimat e thata janë përgjithësisht lloje të forta, me përmbajtje proteinash prej 11-15 përqind dhe gluten të fortë (proteina elastike). Lloji i fortë prodhon miell më të përshtatshëm për prodhimin e bukës. Grurët e zonave të lagështa janë më të buta, me përmbajtje proteinash rreth 8-10 për qind dhe gluten të dobët. Lloji më i butë i grurit prodhon miell të përshtatshëm për ëmbëlsira, krisur, biskota dhe pasta dhe miell shtëpiak. Bollguri i grurit të fortë (nga endosperma) përdoret për prodhimin e makaronave, ose pastave ushqimore.]⁴

–

Referencat

1. Wheat – Wikipedia ↩︎
2. Wheat | Production, Types, Nutrition, Uses, & Facts | Britannica ↩︎
3. Wheat, hard red winter – Nutrients – SR Legacy | USDA FoodData Central ↩︎
4. Flour | Production, Types, & Facts | Britannica ↩︎