Çfarë është kibernetika?

Kibernetika është studimi i ligjeve të përgjithshme të proceseve të menaxhimit, komunikimit dhe organizimit të sistemeve (teknike dhe natyrore) dhe marrëdhëniet e tyre me njëri-tjetrin të marrjes, transmetimit, ruajtjes, përpunimit dhe përdorimit të informacionit. Kibernetika në mënyrë racionale bënë këmbimin e informacioneve në mes njerëzve dhe makinave.

Kibernetika është shkenca e teorisë së komunikimit dhe kontrollit që merret me studimin krahasues të sistemeve të kontrollit automatik. Kibernetika shikon se si sistemet, si sistemi nervor, truri ose makinat, mund të marrin, ruajnë, përpunojnë dhe përdorin informacionin për rregullimin dhe përshtatjen e tyre. Kibernetika gjithashtu shqyrton pasojat e synuara dhe të padëshiruara të teknologjisë për njerëzit dhe mjedisin. Termi kibernetikë vjen nga fjala greke për drejtues ose guvernator.

Fjala kibernetikë rrjedhë nga shprehja greke “kybernetes” që në përkthim të lirë do të thotë “timonier i anijes” dhe ka kuptimin e “aftësisë së udhëheqjes”.

Fjala Kibernetikë rrjedh nga fjala greke “Kibernete” që do të thotë timonier i anijes duke u nisur nga një analogji midis “timonierit” dhe “qeverisësit” apo “drejtuesit” pra siq shihet nga emri, Kibernetika është shkenca mbi qeverisjen, udhëheqjen dhe rregullimin. Ajo u njoh si shkencë me rastin e botimit të librit të Norbert Winerit me titull “Cybernetics” dhe nëntitullin “Qeverisja dhe komunikimi me organizmat e gjalla dhe makina” libri i cili u botua ne vitin 1948 në Paris.

Kibernetika është degë shkencore e cila merret me krijimin e diagrameve për sistemet e automatizuara. Kibernetika është shkencë mbi qeverisjen dhe komunikimin mes qenieve të gjalla dhe makinave.

Kibernetika është shkenca e menaxhimit bazuar në teorinë e informacionit, zhvillimin e modeleve të komunikimit, dhe studimin e bashkimit të reagimeve kthyese (loops feedback) si dhe mekanizmat e kontrollit për transmetimin dhe menaxhimin e informacionit. Ai ndryshon nga shkencat empirike në atë që nuk ka të bëjë me formën materiale, por me organizimin, modelin dhe komunikimin e tërësive.

Gjatë hulumtimeve kibernetika bazohet në modele dhe në metodat matematike dhe logjike. Në kushtet e sotme bashkëkohore kibernetika definohet si shkenca mbi udhëheqjen dhe raportet, e cila përmbanë bashkësinë e modeleve dhe të metodave të mendimit logjik, nëpërmjet së cilave në mënyrën më optimale mund të arrihen qëllimet e parashtruara.

–

Ndarja e Kibernetikës

Kibernetika si shkencë ndahet në:

–

1. Kibernetika teorike ndahet në:

–

2. Kibernetika e aplikuar ndahet në:

Kibernetika teknike

Merret me teorinë dhe aplikimin e menaxhimit të sistemeve teknike dhe formon bazën për një fushë të gjerë disiplinash teknike.

Ai përfshin guidën automatike, sistemin e matjes dhe kontrollit në distancë dhe kompjuterët elektronikë.

Natyra është bërë një burim i pashtershëm idesh për kibernetikën teknike, me qëllim shprehjen e pamjes së tyre në natyrë nëpërmjet mjeteve të teknikës.

Duke studiuar proceset fiziologjike, sistemin nervor dhe trurin, qëllimi i kibernetikës është ndërtimi i një makinerie që do të mësojë vetë, dhe do të lidhë memorizimin logjikisht.

3. Kibernetika praktike ose eksperimentale

–

Një pjesë e kibernetikës e cila studion ligjshmëritë dhe aplikimet e formave të ndryshme të këmbimit të informacioneve në sistemet e udhëhequra quhet semiotika ose teoria e shenjave. Në lëmin e ekonomisë semiotika ka për detyrë që të zhvillojë forma më efikase dhe më racionale të këmbimit të informacioneve në mes njerëzve dhe makinave në sistemet ekonomike.

Alfabeti ndërkombëtar paraqitet me bashkësinë e 26 shenjave, kurse alfabeti në gjuhën shqipe me 27 (shkronjat dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh dhe zh paraqiten si kombinime të dy shenjave nga bashkësia e njëjtë e shenjave).

Përveç bashkësive të numrave dhe të Shkronjave përdoren edhe bashkësi të karaktereve të tjera siç janë bashkësia e shenjave të pikësimit, e cila përmban rreth 30 shenja të ndryshme (. ; : ‘ ” ! ? …) si dhe bashkësia e shenjave matematikore që poashtu përmbanë rreth 30 shenja të ndryshme (+, /, …).

Karakteret nga bashkësia e shenjave kombinohen sipas rregullave të përcaktuara dhe kështu fitohen kuptimet, të dhënat dhe informacionet.

Bashkësia e shenjave të ndërlikura në një tërësi e cila ka domethënie të caktuar quhet kuptim.

Ndërlidhja e karaktereve për të formuar një  kuptim bëhet duke respektuar rregullat gjuhësore. Kështu p.sh. bashkësia e shkronjave G, J, U, H, A të ndërlidhura në një tërësi (GJUHA) në gjuhën shqipe ka kuptim të caktuar. Kuptimi në gjuhën e caktuar përcakton ndonjë objekt apo dukuri dhe ka domethënie semantike të përcaktuar. Bashkësia e kuptimeve dhe karaktereve të shtuara sipas nevojës formon të dhënat ose shënimet. Të dhënat mund të jenë analoge dhe digjitale.

Të dhënat e përcaktuara me madhësi fizike të cilat jane në raport të drejtë me madhësitë reale (p.sh. madhësia e zhvendosjes së treguesit të peshores në krahasim me masën e objektit) quhen të dhëna analoge.

Në punët administrative madhësitë fizike paraqiten me shenja të caktuara gjeg-jese numerike ose me shkronja dhe shenja të tjera. Ne elektronike numrat, shkronjat, shenjat e pikësimit dhe shenjat e tjera paraqiten me vargje të dy gjendjeve të ndryshme (psh. vargu i impulseve elektronike me rastet “ka sinjal elektronik” dhe “s’ka sinjal elektronik”) të cilat paraqiten me shifrat binare ‘0″ dhe “1” dhe quhen të dhëna digjitale.

–

Historia e Kibernetikës

Shpikësi dhe themeluesi i kibernetikës ishte studiuesi amerikan Norbert Wiener (l894-l964), matematikan me profesion dhe profesor në MIT-in e famshëm (Massachusetts Institute of Technology). Gjatë Luftës së Dytë Botërore, ai trajtoi zgjidhjen e ekuacioneve diferenciale të pjesshme lidhur me kontrollin e zjarrit kundërajror të artilerisë kundërajrore.

Norbert Viner (Norbert Wiener), më 1948 në SHBA botoi punimin shkencor “Cybernetics” dhe nëntitullin “Qeverisja dhe komunikimi me organizmat e gjalla dhe makina”. Libri u botua ne vitin 1948 në Paris.

Shembuj kibernetike

Shembulli më i vjetër i ujitjes lidhur me ujin – Kodi i Hamurabit

Pajisja automatike më e famshme e vjetër është CENTRIFUGAL CONTROL, është një shpikje e Huygens-it.

Mund të shihni më shumë rreth historisë së kibernetikës në

http://www.glogster.com/zijadsa/povjest-kibernetike/g-6l15k2dccn5ubfoak2fm7a0

–

Referime

Cybernetics – Wikipedia

Kibernetika – Wikipedia

Kibernetika dhe Teoria e shenjave – Studentet.mk

Çfarë është siguria kibernetike? (2024) – Unite.AI

Cybernetics | Definition & Facts | Britannica

Cybernetics Definition & Meaning – Merriam-Webster