Kjo pllakë 5,500 vjeçare Kish është dokumenti më i vjetër i shkruar

imazhi1: Një pllakë argjile me shkrim proto-kuneiform. Kreditet e imazhit: – Wikimedia Commons¹

Birra, dhitë dhe drithërat: ja çfarë zbulon dokumenti më i vjetër.

Nga: ZME Science – This 5,500-year-old Kish tablet is the oldest written document²

Imagjinoni një botë pa të dhëna të shkruara — pa libra, pa ligje, pa asnjë mënyrë për të dokumentuar zbulimet apo për të komunikuar idetë ndër breza. Qytetërimi do të ngecte në një cikël harrese, me risi të kufizuar në arritjen e kujtesës.

Shyqyr që paraardhësit tanë në Mesopotami e thyen këtë cikël rreth 5.500 vjet më parë³ duke shtypur simbolet në argjilë, duke i dhënë njerëzimit një nga mjetet e tij më të mëdha: shkrimin.

Pllaka Kish, një pllakë argjile e përulur, shënon një moment kyç në udhëtimin e shkrimit. Tableti është dokumenti më i vjetër i shkruar që kemi, agimi i historisë së regjistruar siç e njohim ne.

Çfarë thotë tableti Kish?

Mesopotamianët nuk e shkruan tekstin e plotë siç bëjmë ne sot. Ata përdorën simbole dhe shenja me një stilus, një formë e njohur si proto-kuneiform⁴. Simbolet në tablet⁵ përfaqësojnë kafshët, mallrat, pijet, disa procese dhe objekte të ndryshme të tjera. Për shembull, një vështrim më nga afër zbulon seksionet që përshkruajnë procesin e birrës duke përdorur malt. Simbole të tjera përfaqësojnë drithërat, dhitë, delet dhe veprimtaritë që lidhen me bujqësinë.

Edhe pse arkeologët nuk kanë qenë në gjendje të deshifrojnë çdo simbol, ata besojnë se sumerët i përdorën tabletat për qëllime regjistrimi dhe llogarie. Tabletat Kish ndoshta i ndihmuan ata të gjurmonin prodhimin e tyre bujqësor, cilësinë e birrës dhe operacione të tjera administrative.

Ky tablet proto-kuneiform përfaqëson hapin e parë në menaxhimin e sistemeve komplekse të tregtisë dhe administratës, ndërsa qytetet u rritën dhe ekonomitë u bënë më të sofistikuara në Mesopotami. Ky sistem shkrimi përfundimisht evoluoi në kuneiform⁶ rreth vitit 3000 pp. e.s., i cili mund të shprehte jo vetëm detaje administrative por edhe kode ligjore, ngjarje, literaturë, rituale dhe tekste fetare.

A nuk janë pikturat e shpellave shumë më të vjetra të shkruara?

Tableti Kish është “vetëm” 5.500 vjeçar, ndërsa piktura më e vjetër e shpellës⁷ që përmban tre njerëz dhe një derr daton që nga 50.000 vjet. Megjithatë, pikturat e shpellave ilustrojnë skena në vend që të formojnë një sistem të strukturuar për regjistrimin e informacionit të hollësishëm.

Në të kundërt, simbolet në tabletin Kish përcjellin mesazhe rreth veprimtarive ekonomike dhe mallrave. Për shembull, ata tregojnë se si elbi përdorej për prodhimin e ushqimit dhe birrës dhe rolin e bagëtisë në shoqërinë sumeriane. Fakti që sumerët i pjekin mbishkrimet e tyre në argjilë për t’u ruajtur, thekson angazhimin e tyre në menaxhimin e informacionit. Për më tepër, sumerët gdhendën simbole në argjilë të lagur dhe pastaj e pjekën pllakën në mënyrë të tillë që ajo të mbetej e ruajtur për mijëra vjet. Kjo tregon se sa seriozë ishin ata kur bëhej fjalë për menaxhimin e informacionit dhe regjistrave.

Edhe sot një pjesë e shkrimit proto-kuneiform në tabletin Kish po pret të deshifrohet. Pllaka është pjesë e koleksionit më të madh të mbishkrimeve të hershme mesopotamiane⁸ dhe studiuesit po punojnë ende për të kuptuar gamën e plotë të simboleve të përdorura. Shpresojmë se kërkimet e mëtejshme do të hedhin më shumë dritë mbi informacionin që mbart tableti dhe evolucionin e tekstit të shkruar.

–

by Rupendra Brahambhatt, December 20, 2024, in Anthropology, Archaeology, History, News

Edited and reviewed by Mihai Andrei

–

Referenca:

1. File:Pictographs Recording the Allocation of Beer (London, England).jpg – Wikimedia Commons ↩︎
2. This 5,500-year-old Kish tablet is the oldest written document ↩︎
3. Kish Tablet is the Oldest Written Text Dating Back to c. 3500 BCE ↩︎
4. AI translates 5,000-year-old cuneiform tablets into English ↩︎
5. These 5,000-year-old seals might have paved the way for the invention of writing (and the birth of history) ↩︎
6. A lost ancient language has been rediscovered in cuneiform tablets in Turkey ↩︎
7. The world’s oldest known cave painting in Indonesia shows a chonky wild pig ↩︎
8. 3,200-year-old Mesopotamian tablets of Assyrian warriors haunted by ghosts document the earliest known cases of PTSD ↩︎