Lin, një fshat në Shqipëri, është një vendbanim i lashtë që ka një histori të gjatë. Gjetjet e bëra nga arkeologët zviceranë dhe shqiptarë, me ndihmën e zhytësve profesionistë, tregojnë se Lin shërbeu si një qendër për zhvillimin e bujqësisë, zejtarisë dhe peshkimit rreth 8500 vjet më parë.
Është një dëshmi e rëndësishme e aktivitetit njerëzor të lashtë në këtë rajon, dhe zbulimet e këtij vendbanimi janë një pasuri e kulturës dhe historisë sonë të përbashkët shqipëtare.
Aktualisht, fshati 8500-vjeçar i zbuluar nën liqenin shqiptar është më i vjetri i këtij lloji në Evropë. Shkencëtarët kanë zbuluar ndoshta një nga komunitetet më të hershme të vendosura në Evropë, të strehuara pas një fortese me palafite e me thumba mbrojtëse nën një nga liqenet më të vjetër në botë.
–
A1
The palafite settlement of Lin in Pogradec is the oldest in Europe, over 8500 years old (1)
Përkthimi:
Vendbanimi me Palafite në Lin të Pogradecit është më i vjetri në Evropë, mbi 8500 vjet i vjetër
Në një zbulim novator që ndoshta ka ndryshuar perspektivën e turizmit për fshatin Lin një herë e përgjithmonë, arkeologët e huaj kanë shpallur vendbanimin e Lin si më të vjetrin në Evropë. I vendosur pranë liqenit të Ohrit (Pogradecit) në Shqipëri, vendbanimi i Linit ofron një pamje magjepsëse të qytetërimeve të lashta që dikur lulëzonin në këtë rajon.
Rezultatet e gërmimeve mbi 4 vjet nga arkeologët shqiptarë dhe ato të Universitetit të Bernës kanë konfirmuar se vendbanimi palafit i Linit në Pogradec është më i vjetri në Evropë mbi 8500 vjeç, ose 6 mijë vjet para Krishtit.
Albert Hafner, arkeolog nga Zvicra, thotë se kemi të bëjmë me një vendbanim që zhvilloi bujqësinë 8-9 mijë vjet më parë, e cila më pas u përhap në Itali dhe në të gjithë Evropën. Ky vendbanim është 2 mijë vjet më i vjetër se ata që gjenden në Zvicër, thotë ai.
“Që nga viti 2021, ne gërmojmë dhe ndjekim gjurmët që na çojnë në 5800 vjet para Krishtit. Po gërmojmë për pemët më të vjetra të ujit në Evropë. Në Zvicër gjetëm 6000 vjet të vjetra ndërsa këtu gjetëm deri në 8000 vjet të vjetra. Banorët këtu ishin fermerë. Nga gjetjet, mund të themi se është shtylla më e vjetër në Evropë”, tha ai, raporton Euronews Albania.
Gërmimet për vendbanimin në Lin po bëhen në ujë, pasi vendbanimi u ndërtua mbi pemë në tokë dhe në liqen. Ka edhe të dhëna të tjera se një vendbanim i tillë ka lënë gjurmë pranë kufirit me Maqedoninë e Veriut. (The palafite settlement of Lin in Pogradec is the oldest in Europe, over 8500 years old – Albania 360).
–
Qfarë është një vendbanim Palafit
Vendbanimet palafite janë ndërtua mbi pemë në tokë dhe në liqen.
Shtëpitë palafite janë struktura të ngritura mbi grumbuj shtyllash (zakonisht prej druri) në sipërfaqen e tokës ose të ujit. Ato janë të ndërtuara kryesisht si një mënyrë mbrojtje ndaj përmbytjeve dhe gjithashtu mbajnë larg kafshët e rrezikshme. Zona me hije e këtyre shtëpive mund të përdoret si mjedis pune ose për të ruajtur produktet.
-Gërmimet për vendbanimin e Linit në Pogradec po bëhen në ujë, pasi vendbanimi u ndërtua mbi pemë në tokë dhe në liqen.
-A2
Media amerikane: Lin, fshati 8500-vjeçar më i vjetri në Evropë (2)
Sipas profesorit të arkeologjisë nga Universiteti i Zvicrës, Albert Hafner në një intervistë për universitetin tha se zbulimi nën liqenin e Ohrit në fshatin Lin, Shqipëri, konfirmon se vendbanimet në breg të liqenit të rajonit, i cili shtrihet në kufirin malor të Maqedonisë së Veriut, janë shumë më të vjetra sesa pritej nga arkeologët.
Gjetjet e bëra nga arkeologët zviceranë dhe shqiptarë me ndihmën e zhytësve profesionistë tregojnë se Lin shërbeu si një qendër për zhvillimin e bujqësisë, zejtarisë dhe peshkimit rreth 8500 vjet më parë, duke e bërë atë fshatin më të vjetër buzë liqenit të zbuluar deri më sot dhe madje edhe më i vjetër se ato që gjenden në Italinë jugore dhe në mbarë Evropën.
Deri në gjetjen e projektit EXPLO, vendbanimet më të vjetra të njohura më parë në rajonet e Mesdheut dhe Alpine ishin disa qindra vjet më të rinj. Data e re e radiokarbonit tregon midis viteve 6000 dhe 5800 para Krishtit si një shenjë kohore për një nga vendbanimet më të hershme të Evropës të shtëpive me këmbë.
“Sitet arkeologjike në liqenet e Ballkanit jugor (Greqi, Shqipëri dhe Maqedoninë e Veriut) ofrojnë një mundësi të shkëlqyer për të hetuar arkivat e pasura të ndryshimeve shoqërore dhe mjedisore në djepin e bujqësisë evropiane. Sedimentet natyrore të liqeneve dhe vendbanimet prehistorike të zhytura në ujë ofrojnë kushte të jashtëzakonshme ruajtjeje dhe njohuri unike holistike në dinamikat e antroposferës, biosferës dhe gjeosferës së kaluar”, thuhet në faqen e internetit të projektit EXPLO.
Arkeologu shqiptar Adrian Anastasi tha për AFP se ndërtimi i fshatit të tyre mbi shtylla ishte një detyrë komplekse, shumë e ndërlikuar, shumë e vështirë dhe është e rëndësishme të kuptojmë pse këta njerëz e bënë këtë zgjedhje.
Arkeologët që kanë punuar në vend për katër vjet, duke zbuluar fara të ndryshme, bimë dhe eshtra të kafshëve të egra dhe të zbutura, së fundmi u ndeshën në një mister të ri për t’u përpjekur dhe për ta zgjidhur. Zbulimi i palisadave sugjeron se vendbanimi ishte i fortifikuar me mijëra dërrasa me thumba të përdorura si barrikada mbrojtëse, por arkeologët nuk janë të sigurt pse u nevojitej fshatarëve.
Sipas arkeologëve do të duhen edhe dy dekada që vendbanimi të eksplorohet dhe studiohet plotësisht dhe të nxirren përfundimet përfundimtare. (Media amerikane: Lin, fshati 8500-vjeçar më i vjetri në Evropë – Lapsi.al)
– A3
Fshati i vjetër 8500 vjeçar në Shqipëri bën bujë në mediat amerikane (3)
Sipas burimeve 200- 500 banorë besohej se jetonin në vendbanimin e rizbuluar rishtazi me shtëpi të ndërtuara mbi shtylla përgjatë vijës bregdetare të Shqipërisë, sipas një artikulli të Camille Fin të botuar në “USA Today”.
Aktualisht, fshati 8500-vjeçar i zbuluar nën liqenin shqiptar është më i vjetri i këtij lloji në Evropë.
Shkencëtarët kanë zbuluar ndoshta një nga komunitetet më të hershme të vendosura në Evropë, të strehuara pas një fortese me thumba mbrojtëse nën një nga liqenet më të vjetër në botë.
“Zbulimi i banimeve nën liqenin e Ohrit në fshatin Lin, Shqipëri, konfirmon se vendbanimet në breg të liqenit të rajonit, i cili shtrihet në kufirin malor të Maqedonisë së Veriut, janë shumë më të vjetra nga sa pritej nga arkeologët”, tha Albert Hafner, profesor i arkeologjisë në Universitetin e Bernës, në Zvicër.
Zbulimet nga arkeologët zviceranë dhe shqiptarë me ndihmën e zhytësve profesionistë tregojnë se Lin shërbeu si një qendër për zhvillimin e bujqësisë, zejtarisë dhe peshkimit rreth 8 500 vjet më parë, duke e bërë atë fshatin më të vjetër buzë liqenit të zbuluar deri më sot, madje edhe më të vjetër se liqenet e ngjashëm që gjenden në Italinë jugore dhe në të gjithë Evropën.
Deri në zbulimin e projektit EXPLO, vendbanimet më të vjetra të njohura më parë në rajonet e Mesdheut dhe Alpine ishin disa qindra vjet më të rinj.
Data e re e radiokarbonit daton midis viteve 6000 dhe 5800 para Krishtit si një shenjë kohore për një nga vendbanimet më të hershme të shtëpive të stilit të Evropës.
“Vendet arkeologjike në liqenet e Ballkanit jugor, Greqi, Shqipëri dhe Maqedoninë e Veriut, ofrojnë një mundësi të shkëlqyer për të hetuar arkivat e pasura të ndryshimeve shoqërore dhe mjedisore në djepin e bujqësisë evropiane”, thuhet në projektin EXPLO.
Sedimentet natyrore të liqeneve dhe vendbanimet prehistorike të zhytura në ujë ofrojnë kushte të jashtëzakonshme ruajtjeje dhe njohuri unike holistike në dinamikat e antroposferës, biosferës dhe gjeosferës së kaluar.
Arkeologu shqiptar, Adrian Anastasi tha për AFP-në se ndërtimi i fshatit të tyre mbi shtylla ishte një detyrë komplekse, shumë e ndërlikuar, shumë e vështirë dhe mbetet e rëndësishme të kuptojmë se pse këta njerëz e bënë këtë zgjedhje.
‘Një thesar i vërtetë’
Arkeologët që kanë punuar në vend për katër vjet, duke zbuluar fara, bimë dhe eshtra të ndryshme të kafshëve të egra dhe të zbutura, kohët e fundit u ndeshën me një mister të ri që kërkonte përpjekje për ta zgjidhur.
Zbulimi i palisadave sugjeron se vendbanimi ishte i fortifikuar me mijëra dërrasa me thumba të përdorura si barrikada mbrojtëse, por arkeologët nuk janë të sigurt pse u nevojitej fshatarëve.
“Studiuesit vlerësojnë se afërsisht 100 000 thumba u futën në fund të liqenit të Linit, ndërsa Hafner e quajti zbulimin “një thesar të vërtetë për kërkime”, raportoi AFP.
Sipas arkeologëve, do të duhen edhe dy dekada që vendbanimi të eksplorohet dhe studiohet plotësisht dhe të nxirren përfundimet përfundimtare. (Fshati i vjetër 8500 vjeçar në Shqipëri bën bujë në mediat amerikane – Albinfo).
A4
Më i vjetri në Europë! Zbulimi i bërë së fundmi në Lin të Pogradecit, mund të ndryshojë historinë! (4)
Arkeologu nënujor, Adrian Anastasi është i kënaqur me ekspeditat e kësaj vere në Buqezë të Pogradecit dhe në afërsi të Drithasit në Korçë – ku të dhënat e zbuluara nga gërmimet mund të ndryshojnë historinë.
Si bashkëdrejtues i projektit “Lin 3”, Anastasi thotë se palafitet e zbuluara pranë Linit datojnë 5800-5700 vjet para lindjes së Krishtit. Ekspedita e kryer për projektin Dunavec ka hedhur gjithashtu dritë mbi të dhëna të rëndësishme arkeologjike.
“Duke vlerësuar tipologjinë e palafiteve të zbuluara, vendbanimi prehistorik “Lin 3” konsiderohet si më i vjetri në Europë, të paktën mes atyre që njihen,” thotë Anastasi.
–
“Lin 3” është emërtimi i projektit në kuadër të hartës së zbulimeve nënujore arkeologjike dhe vjen pas disa kërkimeve të mëparshme në të njëjtën zonë. Projekti është fryt i një bashkëpunimi mes Institutit të Arkeologjisë në Tiranë dhe universiteteve të Bernës, Oksfordit dhe Selanikut.
Rreth 45 kilometra më në jug, pranë Drithasit të Korçës, një grup tjetër arkeologësh të drejtuar nga Dr. Adrian Anastasi, pas një muaji intensiv pune e kanë mbyllur gërmimin e njohur me emrin “Dunavec” – i huazuar nga lumi që kalon aty pranë.
Anastasi gjen disa të përbashkëta mes zbulimeve në Lin dhe në Dunavec dhe i konsideron të dhënat e para si premtuese.
“Ka faza të cilat kronologjikisht përputhen dhe ne po kërkojmë të kuptojmë lidhjen mes tyre, tha ai për BIRN.
Në vendbanimin prehistorik të Linit, arkeologët kanë gjetur një mur pilotash druri dhe palafite që shërbejnë si gardh mbrojtës për territorin. Kjo do të mundësojë njohjen e planimetrisë së vendbanimit dhe të banesave, që në atë kohë ndërtoheshin 5-6 metra brenda rrethimit.
Profesor Albert Hafner nga universiteti i Bernës në Zvicër, njëherazi bashkëdrejtor i projektit, i tha BIRN se bashkëpunimi për projektin “Lin 3” ka nisur që në vitin 2018 dhe kërkimet gjatë periudhës qershor-korrik janë shtrirë në liqen dhe në tokë.
“Siti Lin 3 është një dëshmi shumë e rëndësishme mbi hapat e parë të bujqësisë në Evropë dhe ky është një element kyç që duhet kuptuar,” tha Hafner, i cili ka një përvojë 40-vjeçare kërkimore dhe shkencore në liqenet alpine të Zvicrës.
“Siti nënujor palafitik i liqenit ofron kushte shumë të mira konservimi,” shtoi ai.
Në kërkimet pranë Buqezës së Linit kanë marrë pjesë 38 specialistë, arkeologë, zhytës dhe studentë. Sipas profesor Hafner, mbetjet e zbuluara dhe teknologjia e avancuar u mundëson atyre që të përcaktojnë datime të sakta.
“Teknologjitë që ne aplikojmë krijojnë mundësi për datime shumë të sakta dhe për studime më të ndërlikuara,” shtoi ai.
Dunaveci, një zbulim i rëndësishëm
Në fillim të korrikut, thellësia e gërmimit në Dunavec ishte tetë metra ose tre herë më e madhe se në projektin “Lin 3”. Edhe këtu, grupi i drejtuar nga arkeologu Adrian Anastasi punoi mbi të dhënat e përftuara nga sondazhe dhe kërkime më të hershme të specialistëve shqiptarë të prehistorisë.
Në mesin e viteve ’60, pas zbulimeve arkeologjike pranë Maliqit, një komision specialistësh me prof. Frano Prendi, prof. Zhaneta Andrea dhe Skënder Aliun u njohën me situatën në Dunavec.
Por kërkimet nuk patën rezultate dhe ato u ndërprenë për një periudhë disa-vjeçare.
Profesor Myzafer Korkuti zhvilloi me tej dy fushata të mëdha në vitet 1971 dhe 1973.
Por këtë vit gjithçka është ndryshe. Gërmimi përfshin një territor prej disa qindra metra katrorë, në të cilin bien në sy edhe gjetjet e objekteve të qeramikës.
“Dunaveci është një projekt shumë i rëndësishëm për historinë e Shqipërisë,” tha profesor Hafner, i cili e vlerësoi punën e kolegut të tij shqiptar.
“Gërmimi i muajit qershor-korrik në Dunavec është një gërmim masiv dhe fantastik,” shtoi ai.
Sipas Hafner, gërmimet e viteve ‘60-‘70 që ishin të kufizuara nga teknologjia e kohës.
“Ne mund të sinkronizojmë me teknologjitë e reja edhe materialet e zbuluara gjatë atyre fushatave,” përfundoi ai. (FOTO: Më i vjetri në Europë! Zbulimi i bërë së fundmi në Lin të Pogradecit, mund të ndryshojë historinë! – Gazeta Dita).
A5
ARCHAELOGY – A publication of the Archaeological Institute of America:
8,000-Year-Old Neolithic Village Explored in Albania (5)
{ Fshati neolitik 8000-vjeçar i eksploruar në Shqipëri }
Monday, August 14, 2023
Përkthimi:
BERN, ZVICËR—BERN, ZVICËR—Mbetje e një fshati neolitik me palafite, të datuar me radiokarbon rreth vitit 6000 p.e.s. janë gjetur në liqenin e Ohrit të Shqipërisë, sipas një raporti të AFP-së. “Është disa qindra vjet më i vjetër se vendet e njohura më parë të banimit të liqeneve në rajonet mesdhetare dhe alpine,” tha Albert Hafner i Universitetit të Bernës. Fshati, i vendosur buzë liqenit në malet përgjatë kufirit të Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë, do të kishte qenë shtëpia e 200 deri në 500 vetëve. Mendohet të jetë rrethuar nga një barrikadë prej 100,000 dërrasash me majë. “Për t’u mbrojtur në këtë mënyrë, atyre iu desh të prenin një pyll,” shpjegoi Hafner. Arkeologu Adrian Anastasi tha se analiza e unazave të pemëve të drurit të ruajtur do të zbulojë njohuri mbi klimën dhe kushtet mjedisore të rajonit. Mbetjet e farave, bimëve dhe kockave të kafshëve të egra dhe të zbutura sugjerojnë se banorët e fshatit ngritën disa bagëti dhe mbollën të mbjella, shtoi arkeologu Ilir Gjepali. Për më shumë mbi arkeologjinë e Shqipërisë, shkoni në “Letër nga Shqipëria: Një udhëtim nëpër kohë.”
A6
Europe’s oldest known village teetered on stilts over a Balkan lake 8,000 years ago (6)
——- etj.
–
Reference:
- The palafite settlement of Lin in Pogradec is the oldest in Europe, over 8500 years old – Albania 360 ↩︎
- Media amerikane: Lin, fshati 8500-vjeçar më i vjetri në Evropë – Lapsi.al ↩︎
- Fshati i vjetër 8500 vjeçar në Shqipëri bën bujë në mediat amerikane – Albinfo ↩︎
- FOTO: Më i vjetri në Europë! Zbulimi i bërë së fundmi në Lin të Pogradecit, mund të ndryshojë historinë! – Gazeta Dita ↩︎
- 8,000-Year-Old Neolithic Village Explored in Albania – Archaeology Magazine ↩︎
- Europe’s oldest known village teetered on stilts over a Balkan lake 8,000 years ago | Live Science ↩︎
